- Najnowsze badania dotyczące związku aktywności fizycznej i zdrowia psychicznego, potwierdzają rolę aktywności fizycznej w prewencji i leczeniu depresji, schizofrenii i innych chorób psychicznych.
- Większość pacjentów z diagnozą depresji czy schizofrenii nie spełnia wytycznych WHO dotyczących aktywności fizycznej.
- Najnowsze zalecenia dotyczące leczenia depresji rekomendują włączenie programów aktywności fizycznej jako formy leczenia łagodniejszych form tej choroby.
- Zbyt wysoki lub zbyt niski jej poziom aktywności fizycznej może być z jednej strony objawem zaburzenia psychicznego i czynnikiem podtrzymującym zaburzenie psychiczne, z drugiej może być także czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób somatycznych u osób chorujących psychicznie.
Choroby psychiczne a siedzący tryb życia. W lipcu b.r. roku czasopismo The Lancet Psychiatry opublikowało artykuł będący podsumowaniem wyników najnowszych badań na temat związków aktywności fizycznej i zdrowia psychicznego. W artykule wskazano brak lub niewystarczającą ilość aktywności fizycznej jako jeden z głównych czynników leżących u podstaw chorób somatycznych u osób chorujących psychicznie.
W publikacji podano również najnowsze zalecania stosowania aktywności fizycznej i jej wpływu na prewencje chorób psychicznych. Opublikowane w artykule badania potwierdziły, iż większość pacjentów z diagnozą depresji (do 70% chorych) czy schizofrenii nie spełnia wytycznych dotyczących aktywności fizycznej. Niższy niż zalecany poziom aktywności fizycznej widoczny jest również w zaburzeniach lękowych (m.in. lęk napadowy, fobia społeczna, agorafobia, stres postraumatyczny). Wyjątkiem są zaburzenia afektywne dwubiegunowe, gdzie pacjenci wykazują adekwatny poziom aktywności fizycznej bądź nie różnią się od osób z populacji ogólnej. Jednak w zaburzeniu tym, podobnie jak w depresji, odnotowano większą liczbę godzin siedzących (do 11 godzin dziennie).
Nowe zalecenia leczenia depresji. Narodowy Instytut Zdrowia i Doskonałości Klinicznej Wielkiej Brytanii (NICE) opublikował w 2018 roku propozycję nowych zaleceń leczenia depresji. Nowością jest pojawienie się programów aktywności fizycznej jako formy leczenia łagodniejszej formy depresji. Instytut zaleca, aby takie programy były stosowane w połączeniu z krótkoterminową terapią poznawczo-behawioralną. Zalecany program aktywności fizycznej, prowadzony przez wykwalifikowaną osobę, to 45-minutowe treningi grupowe (do 8 osób) które odbywają się dwa razy w tygodniu przez pierwszych 4-6 tygodni, a przez kolejne 6 tygodni pacjent uczestniczy w jednym treningu tygodniowo i zachęcany jest do samodzielnego planowania aktywności fizycznej. Wyjściowo, pacjent zachęcany jest do osiągnięcia i utrzymywania zalecanych przez WHO 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej w ciągu tygodnia.
Zmiana poziomu aktywności fizycznej najczęściej wchodzi w skład tzw. zmiany stylu życia, a więc wiąże się również ze zmianą innych zachowań zdrowotnych, np. diety, zachowań siedzących, spożycia alkoholu itd. W związku z tym w leczeniu chorób psychicznych zalecana jest pomoc multidyscyplinarna, w ramach której psychoterapeuta współpracuje z trenerami, dietetykami i lekarzami specjalistami (w zależności od stanu zdrowia pacjenta).
Dlatego też leczenie pacjenta z depresją rozpoczęte u lekarza psychiatry lub psychoterapeuty poprzez włączenie farmakoterapii i psychoterapii, powinno być poszerzane o wprowadzanie metod zmiany zachowań zdrowotnych, w tym aktywności fizycznej. Jedną z praktyk stosowanych podczas psychoterapii poznawczo-behawioralnej są metody aktywizacji behawioralnej, które mają na celu przywrócenie aktywności (np. społecznych i zawodowych) i przyjemności do życia pacjenta przy jednoczesnym wzmacnianiu motywacji do nich. Jedną z tych aktywności może być aktywność fizyczna.
Poziom aktywności fizycznej a choroby psychiczne. Rola aktywności fizycznej w zaburzeniach psychicznych jest tematem wielowątkowym, gdyż zbyt wysoki lub zbyt niski jej poziom może być z jednej strony objawem zaburzenia psychicznego i czynnikiem podtrzymującym zaburzenie psychiczne, z drugiej może być także czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób somatycznych u osób chorujących psychicznie.
Zbyt niski poziom aktywności fizycznej występuje najczęściej jako objaw depresji i jest związany ze spowolnieniem psychoruchowym, brakiem energii i anhedonii1. Osoby z depresją, które przed wystąpieniem choroby uprawiały regularnie aktywność fizyczną, nie są w stanie czerpać z niej takiej przyjemności jak przed wystąpieniem choroby. W konsekwencji coraz bardziej jej unikają, a często w ogóle z niej rezygnują.
Unikanie aktywności fizycznej może być również objawem zaburzeń lękowych, np. lęku napadowego, w którym sygnały z ciała są błędnie odczytywane. Przykładem może być sytuacja, kiedy pacjent w trakcie aktywności fizycznej może błędnie odczytać szybsze tętno lub zadyszkę jako pierwsze objawy poważnej choroby somatycznej, co może z kolei przełożyć się na unikanie jakiegokolwiek intensywniejszego ruchu.
Z kolei w trakcie hipomanii i manii możemy mieć do czynienia z odwrotną sytuacją. W tym czasie bowiem pacjent ma zwiększony napęd psychoruchowy, czego wynikiem może być zwiększony poziom aktywności fizycznej. Taka sytuacja występuje również w zaburzeniach odżywiania i dysmorfofobii2 (szczególnie dysmorfii mięśniowej, popularnie zwanej bigoreksją) jako sposób kontroli wagi lub masy mięśniowej.
