Celem pracy była ocena zmian wydolności fizycznej, wytrzymałości ogólnej pod wpływem treningu na urządzeniach cardio oraz wytrzymałości siłowej w wyniku specyficznego treningu siłowego. Postanowiono też określić związek między 16 tygodniowym programem treningowym, a zmianami wydolności, wytrzymałości siłowej i składem ciała badanych. Materiał badawczy stanowiło 67 osób uczestniczących w treningach fitness w przedziale wiekowym 40-55 lat (38K, 29M). Zastosowane metody badawcze obejmowały ocenę wydolności tlenowej (test PWC 170), pomiar maksymalnego momentów sił mięśni nóg i brzucha oraz analizę składu ciała.
Otrzymane rezultaty wskazują na wyraźny pozytywny efekt pod wpływem specyficznego treningu fitness, co potwierdza hipotezę, że systematyczny trening na urządzeniach cardio powoduje wzrost wydolności tlenowej. Wykazano to wzrostem wartości wykonanej pracy w teście PWC170 oraz wzrostem wartości VO2max (ml/kg/min). Efektywne zmiany wystąpiły we wszystkich badanych grupach. Wielkość maksymalnego poboru tlenu - VO2max (ml/kg/min) zwiększyła się ogółem u kobiet o 15,73% u kobiet i 20,43% u mężczyzn, przy czym największe zmiany odnotowano w grupach wiekowych kobiet 40-45 lat (19,24%) i mężczyzn 46-50 lat (22,28%). Jednakże poziom wydolności tlenowej nadal daleko odbiega od wartości korzystnych dla zdrowia. Według kryteriów oceny wg Astranda-Rhyming, pomimo wzrostu poziomu wydolności badani uzyskali poziom niski i możliwy (mężczyźni) oraz możliwy (kobiety) (Astrand P.O., Rhyming I., 1954). Natomiast w klasyfikacji norm Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego (1972) większość badanych grup uzyskała wartości graniczne. Jedynie grupa kobiet w wieku 40-45 lat, w badaniu końcowym osiągnęła poziom bezpieczny.
[-------]
W eksperymencie podjęto próbę analizy momentów sił podczas prostowania w stawie kolanowym i zginania tułowia.
Analiza momentów sił mięśniowych wskazuje na istotne przyrosty siły we wszystkich badanych grupach. Wyniki badań potwierdzają założoną hipotezę, że zastosowany trening spowodował korzystne zmiany siły mięśniowej. W ciągu 16 tygodni moment siły wzrósł średnio o 23% u kobiet i aż o 48% u mężczyzn. Zastosowanie nowoczesnych urządzeń spowodowało większe zainteresowanie ćwiczących treningiem siłowym. Istnieje prawdopodobieństwo, że do tak znacznej poprawy momentów sił przyczynił się spadek masy ciała i tkanki tłuszczowej. W grupie wiekowej 46-50 lat kobiet i mężczyzn nastąpił największy wzrost momentów sił zarówno w stawie kolanowym jak i zgięciu tułowia w przód. Zastanawiające jest 60% zwiększenie momentów sił w stawie kolanowym w grupie mężczyzn (46-50 lat), a tylko 35% poprawa w teście zgięcia tułowia. Natomiast u kobiet (51-55 lat) nastąpiła odwrotna sytuacja, znaczną poprawę zaobserwowano w zgięciu tułowia w przód (26%), mniejszą w stawie kolanowym (16%). Przypuszczalnie kobiety trenujące w klubach fitness, chcąc uzyskać szczuplejszą talię mogły wykonywać dodatkowe ćwiczenia angażujące mięśnie brzucha. Zaskakujące są osiągane wartości momentów maksymalnych sił w porównaniu z wynikami zawodników uprawiających sport wyczynowo (15-31 lat) (Z. Trzaskoma, 2003). W przypadku mięśni brzucha osiągnięte wyniki zbliżone są do wartości uzyskiwanych przez zawodników. Natomiast maksymalne momenty siły w teście prostowania stawu kolanowego i pracy mięśnia czworogłowego uda u mężczyzn są zbliżone, zaś u kobiet daleko odbiegają od wyników uzyskiwanych przez sportowców.Pod wpływem eksperymentu, u kobiet odnotowano utratę masy ciała średnio o 4,5 kg, co daje ponad kilogram w miesiącu. Przy wydłużeniu eksperymentu można zakładać spadek 12 kilogramowy w ciągu roku. Jeszcze większy ubytek zaobserwowano w obszarze tkanki tłuszczowej, średnio o 4,64kg. Zastanawiająca jest największa zmiana zachodząca w najstarszej grupie wiekowej kobiet (51-55 lat), gdzie ubytek tkanki tłuszczowej wyniósł 5,48kg. Niestety widoczne jest również duże zróżnicowanie grupy, gdyż były osoby, które utraciły 12kg tkanki tłuszczowej jak i takie, które nie zanotowały zmian. Można to tłumaczyć czasową absencją na treningach oraz spożywaniem większej, aniżeli zalecana, ilości kalorii. Duży wpływ na znaczący spadek tkanki tłuszczowej miał zaprogramowany trening i zapoznanie ćwiczących z prawidłową techniką ich wykonania oraz możliwości wykorzystania urządzeń cardio.
[-------]
Masa ciała i masa tkanki tłuszczowej znacząco zmieniła się również w grupie mężczyzn. Znaczny ubytek masy ciała o 5,78 kg i 5,89 % tkanki tłuszczowej, nastąpił w najstarszej grupie wiekowej. O ile mężczyźni uzyskali lepsze wyniki, to również zauważalne są większe odchylenia standardowe, średnio o 10kg.Zwiększenie się obwodu talii w stosunku do bioder oraz możliwość wykrywania otyłości wisceralnej ma ogromne znaczenie w leczeniu nadwagi i otyłości. Pierwsze symptomy zwiększenia się WHR mogą świadczyć o odkładaniu się tkanki tłuszczowej. Szczególnego znaczenia nabiera aspekt ryzyka chorób układu krążenia u mężczyzn z wysokim wskaźnikiem talia-biodro (WHR > lub = 0,9), przy braku nadwagi, co w przypadku grupy eksperymentalnej stanowi zwielokrotnione zagrożenie chorobowe (Phil E., Jurimae T.,2001). Grupa eksperymentalna ze średnią wyjściową WHR = 0,96, uzyskała w 2 badaniu wynik 0,94, co nadal wskazuje na zbyt wysoki wskaźnik i zakwalifikowanie badanych do grupy podwyższonego ryzyka.
Zmiany składu ciała, jakie zaszły pod wpływem specyficznego treningu fitness wraz ze zmianami wydolności i siły wybranych grup mięśniowych, potwierdzają założoną hipotezę. Istnieje jednak potrzeba wyjaśniania wielu kwestii dotyczących oddziaływania różnych rodzajów treningu i zakresu obciążeń treningowych z uwzględnieniem wieku, płci, stopnia otyłości oraz programowania i indywidualizacji efektów. Wyniki badań zawarte w niniejszej pracy dają podstawę do stwierdzenia, że zastosowane połączenie treningu oporowego i wytrzymałościowego, daje pozytywne rezultaty we wszystkich badanych obszarach. Bardzo ważnym stymulatorem do osiągania pozytywnego wpływu aktywności fizycznej jest połączenie 2 rodzajów treningu, które nasilają mechanizmy fizjologiczne.
Podsumowując pracę, należy zwrócić szczególną uwagę na konieczność wdrożenia programowanych treningów fitness w celu właściwej organizacji pracy trenerów i instruktorów w fitness klubach oraz szkołach. Przeprowadzony eksperyment wykazał konieczność wdrażania nowoczesnych stanowisk kontroli i oceny postępów treningowych w fitness klubach.
Dr Joanna Zapolska
www.fit.pl
Fot. www.zapolska.pl
