PROTETYKA
W ujęciu klasycznym jest nauką o zastosowaniu w procesie leczenia i profilaktyki zaopatrzenia ortopedycznego.
Pojęcie zaopatrzenie ortopedyczne oznacza całokształt działania związanego z uzupełnieniem defektów strukturalnych i funkcjonalnych narządu ruchu za pomocą konstrukcji mechanicznych. Celem stosowania tych konstrukcji jest m.in.:
- funkcjonalne uzupełnienie brakującej kończyny
- ułatwienie lub umożliwienie poruszania się
- odciążenie chorego odcinka narządu ruchu
- poprawa stabilizacji niesprawnej kończyny
- zmniejszenie bólu
- korekcja zniekształcenia
PODZIAŁ ZAOPATRZENIA ORTOPEDYCZNEGO
- Protezy – konstrukcje zastępujące amputowaną kończynę; służą one do odtwarzania jej podstawowych czynności ruchowych
- Ortezy – aparaty ortopedyczne i inne konstrukcje (obuwie, wkładki ortopedyczne) dopasowane do istniejących odcinków narządu ruchu i spełniające określone zadania mechaniczne; służą poprawie upośledzonej czynności mechanicznej
- Sprzęt pomocniczy – ułatwiający poruszanie się lub wykonywanie określonych czynności przez pacjentów z dysfunkcją narządu ruchu. Są to m.in. kule, laski, pojazdy inwalidzkie oraz inne urządzenia zwiększające stopień samodzielności osób z upośledzoną sprawnością ruchową.
Aktualnie mówimy o protetyce i ortoptyce w osobnych działach, jednak w systematyce zawsze występują wspólnie.
[-------]
DZIAŁY PROTETYKI KLASYCZNEJ:
Protetyka właściwa – uzupełnienie brakującymi elementami w celu uzyskania funkcji
Ortotyka – wspieranie elementami odtwarzającymi (wady nabyte) lub wykształcającymi (wady wrodzone) funkcję
Kalceotyka – stosowanie indywidualnie ordynowanego obuwia lub wkładek ortopedycznych (elementy ortotyczne).
Epitetyka – uzupełnienie lub zmniejszenie ubytków kosmetycznych bez istotnego skutku dla funkcji czynnościowej
Adiuwetyka – wyposażenie osoby w przyrządy pomocnicze ułatwiające wykonywanie czynności życia codziennego
ORTOTYKA
Zadania: stabilizacja, korekcja, odciążenie, kontrola zakresu, kierunku i siły ruchów w stawach, substytucji funkcjonalnej (np. porażonych mięśni)
Ortotyka kręgosłupa C
Podział ortez ze względu na strukturę:
- miękkie typu Schantza, ortezy szalowe
Zastosowanie: względne ograniczenie ruchomości, względne odciążenie po lekkich urazach i przeciążeniach kręgosłupa szyjnego, dyskopatia, artroza, dalszy etap leczenia po złamań w odcinku szyjnym kręgosłupa, kręcz szyi nabyty
- półsztywne tylu Floryda, Thomasa
Zastosowanie: w/w + w blokach kręgowych wrodzonych, kręgozmykach, RZS
Mocniejsza siła stabilizacji dzięki wzmocnieniu
- sztywne typu Campa
Philadelphia – możliwość zainstalowania ortezy czaszkowej Halo (złamania stabilne bez objawów wcisku) i ortezy półgorsetowej piersiowej (stabilne unieruchomienie odcinka czaszkowo-piersiowego do poziomu Th10-11)
Zastosowanie: istotne unieruchomienia, odciążenia, stabilizacja bez konieczności uciskania obojczyków, profilaktyka po urazie, wady wrodzone zęba obrotnika z niestabilnością, wady wrodzone wyrostków kręgów z niestabilnością, niestabilność szczytowo-obrotowa
- pneumatyczne – dzięki rękawowi pneumatycznemu w części obojczykowej kołnierza p napełnieniu uzyskuje się bardzo mocną, kontrolowaną elongację szyjnego odcinka kręgosłupa
Zastosowanie: żebro szyjne, kręcz szyi nabyty, RZS, zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające stawów
Kołnierz należy nosić 15-20 minut, kilka razy dziennie
Ortotyka tułowia
Podział portez:
- miękkie (dawniej pas, sznurówka miękka) oznacza ortezę pozbawioną usztywnień szynujących, działanie jej polega głównie na podtrzymywaniu powłok bolesnych, co z kolei może, pośrednio dzięki mechanizmowi zbliżonemu do tłoczni brzusznej, wywierać wpływ stabilizujący na kręgosłup.
Ortezy tego typu nadal znajdują zastosowanie w: artrozach, zapalnych zespołach bólowych nerwopochodnych, złamaniach żeber, dyskopatiach L1-L2, leczeniu wad postawy.
- półsztywne (dawniej sznurówka półsztywna, sznurówka właściwa) oznacza ortezę wyposażoną w usztywnienia (elastyczne fiszbiny). Działanie jej poleganiu na spełnianiu roli pasa oraz na znacznym stabilizowaniu kręgosłupa.
Zastosowanie: po operacjach neurochirurgicznych, różnego pochodzenia spondyloartrozach, spondylozach i chondrozach, zespołach bólowych w przebiegu wad rozwojowych, pourazowych, pozapalnych i nowotworowych
- sztywne (dawniej sznurówka półgorsetowa, gorset pełny, szkieletowy) oznacza ortezę charakteryzującą się zdecydowaną korekcją.
Gorset typu Jewetta – zastosowanie: złamania kompresyjne kręgosłupa, dyskopatie z zespołami uciskowymi, centralnymi, korzeniowymi, deklinacja trzonów kręgosłupa.
Inne gorsety: Williamsa, Hohmanna, Taylora.
[-------]
Ortotyka kończyny dolnej
Staw kolanowy
Podział ortez kolanowych pod względem pełnionej funkcji:
1.Stabilizujące w pozycji pośredniej (kontrolujące rzepkę w zwichnięciach)
2.Korygujące oś
3.Odciążające (rzepkę, elementy więzadłowe lub kostne)
4.Ograniczające ruch: stałe (przeprost), regulowane (zegarowe)
Reumatologia:
- stosuje stabilizatory opóźniające proces destrukcji i znoszące ból
- daleko posunięte zwyrodnienia do stopnia ubytków kostnych elementów stawowych (klasyfikacja do endoprotezoplastyki stawu), dzięki jednoszynowym stabilizatorom mogą być skutecznie zaopatrzone ortotycznie nieoperacyjnie
W reumatologii zastosowanie mają również Ortezy stawu skokowego
Ortotyka kończyny górnej
Temblaki wykorzystywane są w różnego rodzajach zwichnięciach
Stabilizatory:
- stawu łokciowego (przy łokciu tenisisty opaska poniżej stawu)
- stawu promieniowo-nadgarstkowego (przy braku opozycji i odwiedzenia kciuka – zaniki kłębu kciuka, spowodowanymi zmianami zniekształcająco-zwyrodnieniowymi)
Łuski z masy termoplastycznej, robione indywidualnie dla pacjenta, umożliwiające prawidłowe ustawienie kończyny.
STOPNIE DEFORMACJI WG SEYFRIEDA
Stopień I – pacjent potrafi wykonać czynną korekcję deformacji
Stopień II – pacjent nie jest w stanie wykonać czynnej korekcji, ale potrafi utrzymać siłą mięśniową ustawienie prawidłowe
Stopień III – terapeuta potrafi biernie skorygować ustawienie pacjenta, ale pacjent nie jest w stanie utrzymać prawidłowego ustawienia
Stopień IV – utrwalona deformacja, skorygowanie tylko operacyjne
W II zalecane są ortezy o charakterze czynnym typu Lesiaka
W III ortezy o charakterze biernym
W I i IV nie stosuje się ortez.
Szyny stabilizujące stosowane w obrębie ręki:
- szyna stabilizująca stawu nadgarstkowego
- szyna stabilizująca paliczek dystalny (szyna naparstkowa Stacka – lekka, higieniczna orteza palcowa ręki do natychmiastowego zastosowania
Protezy ręki typu:
- Lesiaka – stabilizacja sklepienia poprzecznego reki
- Swansona – z odciążeniem na palce po rekonstrukcji prostowników, wzmacniające zginacze, korygujące ustawienie palców względem osi ręki.
- orteza Andersona – stabilizująca kciuk w stosunku do pozostałych kości śród
- orteza stabilizująca Engela
[-------]
Ortezy kontrolujące ustawienie nadgarstka oraz ustawienie i ruchy palców
- orteza Andersona stabilizująca staw nadgarstkowy i kciuk, wspomagają biernie ruch prostowania w stawach MCP
- orteza Capenera biernie korygująca przykurcz w stawach PIP przy wykorzystaniu czynnego zginania palca do napięcia sprężyny
ADIUWATYKA
Głównymi przedmiotami są różne elementy podpórce: laski, kule itd. Itp.
Laski – funkcją biomechaniczną laski jest stworzenie dodatkowego punktu podparcia, stabilizacja podczas stania przez zwiększenie powierzchni podparcia, stosowane w małej dysfunkcji oraz doleczaniu po zastosowaniu kul, długość laski określa odległość szczytu krętarza większego od podłoża mierzona w pozycji stojącej pacjenta, zgięcie w ST łokciowym kończyny podpierającej się laska winna wynosić 20-30st przy ustawieniu laski od bocznego brzegu obcasa na odległość 20cm
Kule – funkcja biomechaniczna identyczna jak w przypadku laski, są używane w bardzo zaawansowanych schorzeniach niż laski, rodzaje kul: łokciowe, pachowe, ramienne, przedramienne, uniwersalne z wymiennymi elementami i reumatologiczne
Podpórki wielopunktowe – znajdują zastosowanie w ciężkich dysfunkcjach, gdzie stan chorego zezwala tylko na ograniczone chodzenie, czyli kroczenie, rozróżniamy podpórki stałe (balkoniki) kołowe (balkoniki z kółkami), wózki do chodzenia
Wózki inwalidzkie – standardowe, terenowe, pokojowe, ręczne, silnikowe, fotelowe, leżakowe, specjalne (transportowe, sportowe, elektryczne), samochody inwalidzkie, rehabilitacyjne (pełzaki, foteliki do siadu płaskiego, rowery trójkołowe)
Specjalne wyposażenie uzupełniające
– sprzęt manipulacyjny (wydłużający zasięg kończyn górnych)
- pomoce chwytne
- Przyrządy pomocnicze umożliwiające spożywanie posiłków, ubieranie się
- narzędzia specjalne pomocne dla potrzeb wykonywania pracy zawodowej, rekreacji itd.
- chwytaki (bardziej precyzyjne od sprzętu manipulacyjnego)
- sprzęty przyłóżkowe
- sprzęty łazienkowe
KALCEOTYKA
Wkładki i obuwie wykonywanie indywidualnie i do potrzeb pacjenta (deformacji w przebiegu RZS) Najczęściej stosowane wkładki – suponujące piętę, pronujące przodostopie
Buty – trzymające staw skokowy, sztywne, szerokie, zazwyczaj sznurowane. Dobrana wysokość do zmian zachodzących w stawach biodrowym i kolanowym – różna długość kończyn. Na początku trwania choroby zaleca się noszenie butów Adidas jak również klapki rynienkowate.
www.fit.pl
