Napoje sportowe to takie napoje, które ze względu na swój skład (woda, elektrolity i węglowodany) i odpowiednią osmolarność wspomagają efektywność wysiłku fizycznego. Komponowane one są pod kątem dostarczenia organizmowi potrzebnych w czasie wysiłku składników, zapobiegania utraty wody oraz odbudowy rezerw węglowodanowych, które stanowi glikogen gromadzony w mięśniach i wątrobie.Unikalne właściwości
Funkcjonalność napojów zależy od ich właściwości. Dobry napój sportowy powinien łatwo się przyswajać i nie obciążać przewodu pokarmowego. Tu bardzo ważną rolę odgrywa osmolarność odnosząca się do ilości cząsteczek zawartych w roztworze, płynie czy napoju. Pod względem osmolarności napoje możemy podzielić na izotoniczne, hipotoniczne i hipertoniczne. Napoje izotoniczne to takie, których osmolarność jest zbliżona do osmolarności ludzkich płynów ustrojowych i wynosi od 270 do 330 mOsm/l. W przypadku napojów hipotonicznych ta osmolarność jest mniejsza (< 270 mOsm/l), natomiast w przypadku hipertonicznych – większa (> 330 mOsm/l). W przewodzie pokarmowym najszybciej wchłaniane są napoje hipotoniczne i izotoniczne, przy czym najbardziej optymalna osmolarność napojów sportowych pozwalających nie tylko na nawodnienie, ale i utrzymanie odpowiedniego poziomu wody w organizmie, wynosi 240-280 mOsm/l. Są to więc napoje o osmolarności zbliżonej do osocza ludzkiego lub niewiele niższej.
Kompozycja składników
Dwoma najważniejszymi czynnikami, które przyczyniają się do odczuwania zmęczenia podczas treningu są uszczuplenie rezerw węglowodanowych organizmu oraz odwodnienie będące konsekwencją ubytku wody i elektrolitów wraz z potem. Stąd podstawowymi komponentami napojów przeznaczonych dla osób o wysokiej aktywności fizycznej są węglowodany i składniki mineralne.
Węglowodany
Optymalne stężenie węglowodanów w sportowym napoju nawadniającym zależy od wielu czynników tj. warunków, w jakich wykonywany jest wysiłek, intensywności ćwiczeń, tempa opróżniania żołądka, rodzaju węglowodanów zawartych w napoju. Generalnie zaleca się, aby 1 litr takiego napoju dostarczał 80 – 350 kcal pochodzących z węglowodanów. Jest to równoznaczne z 2,0 – 8,8 g węglowodanów w 100 ml napoju.
Sód
Jedynym elektrolitem dodawanym do napojów sportowych, którego fizjologiczne korzyści są udokumentowane naukowo jest sód. Ze względu na zdolność wiązania wody, sód pozwala na utrzymanie odpowiedniej objętości krwi, zapobiega odwodnieniu i zwiększa tempo przywrócenia równowagi płynów w okresie powysiłkowym. Stężenie sodu w napojach sportowych powinno wynosić 460 – 1150 mg/ 1 litr napoju – rozwiązanie takie zapewnia optymalną stymulację wchłaniania wody i glukozy z jelita cienkiego oraz pozwana na utrzymanie odpowiedniej objętości wody pozakomórkowej. Oprócz sodu napoje sportowe wzbogacane są w inne elektrolity tj. jak potas czy magnez, które tak jak sód tracone są wraz z potem podczas wysiłku fizycznego.
[-------]
Charakterystyka napojów
„Izotoniki”
Najpopularniejszym rodzajem napojów sportowych są napoje izotoniczne. Większość osób właśnie z nimi identyfikuje napoje przeznaczone dla sportowców. Wynika to zapewne z tego, że jeszcze do niedawna były to jedyne napoje funkcjonalne, jakie oferowano osobom o wysokiej aktywności fizycznej. Napoje izotoniczne są dobrym rozwiązaniem dla zawodowych sportowców oraz osób intensywnie trenujących. Oprócz wody i elektrolitów dostarczają one węglowodany, które uzupełniają straty energii powstałe na skutek wysiłku fizycznego.
Wody sportowe
Wśród sportowych napojów hipotonicznych możemy wyróżnić wody sportowe zawierające elektrolity oraz minimalną ilość węglowodanów. Z racji tego, że są niskokaloryczne poleca się je osobom, których treningi są mniej intensywne, osobom mającym niższe zapotrzebowanie energetyczne oraz starającym się ograniczać ilość przyjmowanych kalorii. Jeśli chodzi o pozytywny wpływ na wyniki w testach wytrzymałościowych, hipotoniczne rozcieńczone roztwory glukozy i elektrolitów mogą być równie efektywne lub nawet bardziej efektywne od napojów izotonicznych. Napoje hipotoniczne o niskim stężeniu węglowodanów są szczególnie zalecane, gdy konieczne jest szybkie uzupełnienie płynów w organizmie.
Napoje wysokoenergetyczne
Odrębną grupę stanowią wysokoenergetyczne napoje węglowodanowe, których picie zalecane jest w okresie międzytreningowym w celu dostarczenia lub uzupełnienia węglowodanów. Napoje takie nie nadają się natomiast do picia podczas treningu, w celu wyrównania strat wody. Ze względu na wysoką zawartość węglowodanów są one hipertoniczne, co jest równoznaczne z tym, że zanim się wchłoną „ściągają” wodę do jelit w celu wyrównania stężenia pomiędzy płynem znajdującym się w jelicie i w płynach ustrojowych. Efekt jest taki, że nasz spragniony wody organizm zanim otrzyma wodę, musi się jeszcze bardziej odwodnić.
dr inż. Joanna Anna Walczak
Artykuł w całości opublikowano w miesięczniku Kulturystyka i Fitness 6/2007
www.dieta.fit.pl
