Z tego tekstu dowiesz się, czym jest niski testosteron, jakie daje objawy i jakie są jego najczęstsze przyczyny. Poznasz normy badań laboratoryjnych, dowiesz się, kiedy warto zgłosić się do lekarza i do jakiego specjalisty się udać. Zyskasz też praktyczne wskazówki, jak rozpoznać pierwsze sygnały niedoboru i dlaczego nie należy leczyć się na własną rękę.
Czym jest niski testosteron? Normy i interpretacja wyników
Niski testosteron, nazywany także hipogonadyzmem, to stan, w którym organizm produkuje zbyt małą ilość głównego męskiego hormonu płciowego. Ocena, czy poziom hormonu jest prawidłowy, odbywa się na podstawie badań laboratoryjnych krwi, które mierzą stężenie testosteronu całkowitego, a czasem także wolnego. Wyniki porównuje się z ustalonymi zakresami referencyjnymi.
Zakres prawidłowego poziomu testosteronu całkowitego u dorosłych mężczyzn zwykle wynosi ok. 9,0-34,7 nmol/l (260-1000 ng/dl), choć wartości mogą się różnić w zależności od wieku i laboratorium. O niedoborze mówi się najczęściej, gdy poziom spada poniżej 10 nmol/l (ok. 300 ng/dl) i występują typowe objawy.
Sam wynik badania nie zawsze wystarcza, ponieważ zakresy norm są uśrednione i nie uwzględniają różnic indywidualnych, takich jak wiek, styl życia czy wrażliwość organizmu na testosteron. Dlatego o diagnozie decyduje połączenie wyników z objawami klinicznymi i ogólnym stanem zdrowia.
Najczęstsze przyczyny niskiego testosteronu u mężczyzn
Niedobór testosteronu może pojawić się w każdym wieku, ale ryzyko rośnie wraz z upływem lat. Po 30. roku życia poziom tego hormonu naturalnie spada średnio o ok. 1 proc. rocznie. Jednak wiek to nie jedyny czynnik.
Na testosteron wpływa także:
- przewlekły stres – podwyższony kortyzol hamuje produkcję testosteronu,
- otyłość i nadwaga – tkanka tłuszczowa zwiększa aromatyzację testosteronu do estrogenu, co obniża jego poziom,
- niezdrowa dieta i brak aktywności fizycznej – wpływają negatywnie na metabolizm hormonów,
- choroby przewlekłe – m.in. cukrzyca typu 2, insulinooporność, choroby sercowo-naczyniowe, przewlekłe choroby nerek i wątroby,
- zaburzenia hormonalne – np. choroby przysadki, podwzgórza lub jąder,
- nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu – toksycznie wpływają na produkcję testosteronu i jakość plemników,
- leki i terapie – np. niektóre leki sterydowe, przeciwdepresyjne czy stosowane w leczeniu nowotworów,
- brak snu – niedobór regeneracji nocnej obniża naturalną produkcję hormonów.
Objawy niskiego testosteronu. Jak je rozpoznać i kiedy udać się po pomoc?
Choć niski poziom testosteronu może dotyczyć mężczyzn w każdym wieku, to po 40. roku życia naturalny spadek tego hormonu staje się bardziej zauważalny. Dlatego właśnie wtedy warto zwracać szczególną uwagę na sygnały, które mogą wskazywać na jego niedobór.
Są to przede wszystkim:
- obniżone libido i problemy z erekcją – spadek ochoty na seks, trudności z osiągnięciem wzwodu,
- przewlekłe zmęczenie – stały brak energii, poczucie wyczerpania mimo odpoczynku,
- gorsza koncentracja i pamięć – trudności ze skupieniem i spadek sprawności umysłowej,
- zmiany nastroju – drażliwość, apatia, obniżenie motywacji, czasem symptomy depresyjne,
- ubytek masy mięśniowej – stopniowe osłabienie siły i spadek wydolności fizycznej,
- więcej tkanki tłuszczowej – szczególnie w okolicy brzucha i klatki piersiowej,
- problemy ze snem – kłopoty z zasypianiem, częste wybudzenia, płytszy sen,
- osłabienie kości – większe ryzyko osteopenii i osteoporozy przy długotrwałym niedoborze,
- spadek pewności siebie – mniejsza motywacja, gorsze samopoczucie psychiczne i mniejsza satysfakcja z życia.
Jeśli zauważasz u siebie kilka z tych objawów, warto wykonać badanie poziomu testosteronu.
Wyniki można przesłać do analizy online. W niektórych miejscach, np. w Męskiej Klinice, możliwa jest nawet bezpłatna konsultacja wyników.
Jakiego lekarza odwiedzić, gdy podejrzewasz niski testosteron?
Jeśli podejrzewasz u siebie niski poziom testosteronu, możesz zacząć od lekarza pierwszego kontaktu. Internista oceni Twoje objawy, zleci podstawowe badania, a w razie potrzeby wystawi skierowanie do odpowiedniego specjalisty (endokrynologa, urologa-androloga).
Wielu mężczyzn decyduje się obecnie także na leczenie prywatne, kontaktując się od razu ze specjalistą. To znacząco skraca czas diagnostyki i wdrożenia odpowiedniej terapii. Coraz popularniejsze staje się także leczenie online, które daje możliwość uzyskania fachowej porady i planu działania w komfortowych warunkach domowych.
Niezależnie od wybranej ścieżki leczenia, najważniejsze jest, by nie działać na własną rękę. Samodzielne stosowanie suplementów czy hormonów bez kontroli lekarskiej może zaburzyć gospodarkę hormonalną, pogorszyć stan zdrowia, a nawet zwiększyć ryzyko problemów z płodnością i chorób sercowo-naczyniowych.
