Pomidor

Pomidory najlepiej smakują na surowo, w sałatkach lub na kanapkach. Zdrowe i smaczne są także przetwory z nich - ketchup, soki, czy popularna zupa pomidorowa.

Jeszcze w ubiegłym wieku jego owoce, czyli to, co trafiana nasze talerze, uważano za trujące i hodowano pomidory wyłącznie jako... rośliny ozdobne. Z czasem jednak okazało się, że pomidory nie tylko nie są trujące, ale wprost przeciwnie, zawierają dużo witamin i składników mineralnych.

Skąd pochodzi
Pomidory zalicza się do rodziny psiankowatych. Ich ojczyzną jest Ameryka Południowa. Dzikie formy tej rośliny można spotkać jeszcze dziś w Peru, na wyspach Kanaryjskich i na Filipinach. W języku Azteków, zamieszkujących tereny Meksyku, pomidor był nazywany "tomatl". Wkrótce po odkryciu Ameryki sprowadzono to jaskrawoczerwone warzywo do Europy. Dzięki ich barwie nazwano je jabłkami złota. Z Hiszpanii i Portugalii pomidory bardzo szybko przedostały się do Włoch, a stąd do Francji i innych krajów Europy, w tym także do Rosji. Pomidory przez dłuższy czas były hodowane jako roślina ozdobna: w Niemczech - jako roślina pokojowa, we Francji - były ulubioną ozdobą altan, w Anglii i Rosji - uprawiano je w cieplarniach, wśród rzadkich kwiatów. W XVII stuleciu francuski ogrodnik Olivier de Serre twierdził, że pomidory nie są jadalne, inni uważali, że od zapachu pomidorów dostaje się mdłości. W 1811 r. w niemieckim słowniku botanicznym o pomidorach napisano: "Choć pomidor jest uważany za roślinę trującą, w Portugalii i Czechach sporządza się z niej sosy, wyróżniające się przyjemnym, kwaskowatym smakiem".
Rosja była jednym z pierwszych krajów, w którym zaczęto w XV w. uprawę pomidorów jako warzywa. Do Polski przywędrowały wraz z królową Boną.

Pyszne i zdrowe
Włoskie "pomodori" czyli dosłownie - "złote jabłka" Francuzi nazwali "jabłkami miłości", gdyż przypisywano im właściwości afrodyzjakalne. Pomidor należy nie tylko do ulubieńców smakoszy, ale też dietetyków i lekarzy. Z uwagi na dużą dawkę witaminy A, B i C oraz żelaza i potasu, zajmuje wysokie miejsce w rankingu zdrowych produktów. Pozycję tę wzmacniają obecne w nim nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) i pektyny (miękki błonnik), które obniżają zawartość cholesterolu we krwi, co ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu miażdżycy. Ze względu na dużą zawartość kwasów (cytrynowego i jabłkowego, nikotynowego, pantotenowego, foliowego, szczawiowego) jest stosowany także w kosmetyce (w nutrikosmetykach). Jednak dopiero odkrycie działania likopenu nadało tempa karierze pomidora.

[-------]

Cudowny likopen
Substancja, która nadaje pomidorom głęboki, czerwony kolor, w 35 % zmniejsza także ryzyko zachorowania na raka prostaty. Ten nowoodkryty, cudowny składnik pomidora nazywa się likopen. Należy on do rodziny naturalnych pigmentów (karotenoidów) występujących u roślin i zwierząt. Najbardziej znanym, sposród około 500 występujących w przyrodzie karotenoidów, jest Beta-karoten, odpowiedzialny za wytwarzanie witaminy A. Jak dowodzą tego najnowsze badania likopen z kolei jest jednym z najlepszych antyutleniaczy. Jak wskazuje sama nazwa – antyutleniacz, związek ten chroni organizm przed złym wpływem utleniaczy. W normalnym procesie zamiany składników pokarmowych w potrzebną energię (metabolizm) nasz organizm wytwarza wolne rodniki. Te wolne rodniki są atomami, które posiadają wolne elektrony, przez to mogą łączyć się z innymi molekułami w reakcji chemicznej utleniania. Niezahamowana niczym reakcja utleniania ma bardzo niekorzystny wpływ na nasz organizm. Powoduje wiele groźnych chorób jak artretyzm, choroby serca oraz raka. Podstawowym sposobem unicestwienia wolnych rodników, zanim jeszcze wyrządzą szkodę, jest antyutlenianie. Popularne antyutleniacze zawierają witaminy C i E, selen oraz beta-karoten. Naukowcy wykazali, że likopen jest ponad dwukrotnie bardziej skuteczny niż beta-karoten. Likopen posiada właściwości chroniące nasz organizm przed licznymi chorobami w tym przed rakiem.

Pomidorowe przysmaki
Pomidory, szczególnie wtedy gdy są podawane w postaci sosów czy przecierów, wprowadzają do naszego organizmu dawkę likopenu, która w znaczącym stopniu obniża ryzyko zachorowania na raka prostaty. Mężczyźni z południowej części Europy, gdzie potrawy z udziałem pomidorów są jedzone szczególnie często, chorują na raka prostaty znacznie rzadziej niż np. zbadani Afro-Amerykanie czy mieszkający w Ameryce Azjaci. Ich dieta jest uboga w pomidorowe przysmaki. Jednym z najciekawszych i najbardziej zaskakujących odkryć w trakcie badań bylo to, że pomidory w różnego rodzaju sosach mają lepsze działanie niż świeże. Likopen z soku pomidorowego nie jest zbyt łatwo przyswajalny, jednak kiedy zostanie podgrzany lącznie z oliwą (sporządzony zostanie sos pomidorowy), przyswajalność interesującego nas składnika zdecydowanie wzrasta. Innymi słowy przygotowywanie sosów pomidorowych jest lepszym sposobem na dostarczenie organizmowi likopenu niż jedzenie surowych pomidorów. Naukowcy w trakcie badań dokonali analizy krwi 121 mężczyzn. Ci którzy jedli dużo sosów pomidorowych mieli we krwi wyższy poziom likopenu. Sosy przygotowane z dodatkiem oliwy podnoszą zawartość likopenu 2-3 krotnie, nawet 24 godziny po jedzeniu, w porównaniu do konsumpcji soków pomidorowych.

Pomidor-szczepionka

Naukowcy pracują nad stworzeniem genetycznie zmodyfikowanych pomidorów, które zawierałyby jadalną szczepionkę przeciwko dwóm spośród najbardziej śmiercionośnych wirusów na świecie — wirusowi HIV oraz wirusowi zapalenia wątroby typu B (HVB). W zamierzeniu szczepionka taka ma być tania i dostępna dla mieszkańców biednych krajów, którzy jej najbardziej potrzebują. Jak do tej pory żadna z 90 szczepionek na AIDS nie jest skuteczna, a już istniejąca szczepionka przeciwko HVB jest za droga dla obywateli państw Trzeciego Świata.

Naukowcy z Uniwersytetu Illinois z Chicago odkryli ponadto związek pomiędzy jedzeniem bogatych w likopen pokarmów a znaczącym spadkiem zachorowalności na raka gardła.

Na surowo czy w sosie?
Pomidor godny polecenia jest pod każdą postacią. Jeden średni owoc waży 150 g i ma 90 kcal. Jeśli twój żołądek dobrze to znosi, zjadaj pomidory ze skórką i pestkami. Pomaga to pozbyć się zaparć, bo pestki i skórka "wymiatają" zawartość jelit. W 100 ml soku pomidorowego jest tylko 43 kcal. Po sok powinni sięgać zwłaszcza odchudzający się, gdyż sok ten daje natychmiastowe uczucie sytości. Pomidory doskonale sprawdzają się jako składnik zup, sosów, sałatek, kanapek, potraw z ryżu, mięs. Pomidory są też przetwarzane na przeciery i koncentraty, są tez duszone, smażone i nadziewane. Wchodzą w skład pikli i czatnejów. Dziś pomidory należą do najpopularniejszych warzyw na świecie, bez których nie może się obejść żadna kuchnia.

 

A. Czarnewicz-Kamińska