Trochę teorii o kregosłupie!

Kręgosłup składa się z 24 pojedynczych i dziewięciu zrośniętych ze sobą kręgów. Natomiast niezrośnięte ze sobą kręgi oddzielone są krążkami, które razem z wiązadłami nadają całemu kręgosłupowi stabilność. Przez kręgi przebiega od góry do dołu kanał kręgowy, w którym znajduje się gruba wiązka nerwów i liczne naczynia krwionośne.

Szyja: siedem kręgów szyjnych tworzy najbardziej ruchliwą część kręgosłupa. Najwyżej położony krąg tzw. atlas, podtrzymuje głowę (5-7kg) i jest połączony od dołu ruchomym stawem z drugim kręgiem - obrotnikiem. Przy przeciążeniu kręgów, np. spowodowanym częstym pochylaniem głowy, dochodzi do napinania mięsni karku. Następstwem tego mogą być bóle głowy i sztywność karku. Nie wolno wtedy kręcić głową, gdyż jest to szkodliwe dla wiązadeł.

Klatka piersiowa: odcinek piersiowy kręgosłupa składający się z 12 kręgów jest z natury mało ruchliwy, ale dość stabilny. Musi bowiem podtrzymywać żebra, które z kolei stanowią wraz z mostkiem ochronę dla narządów klatki piersiowej: serca, płuc, wątroby, śledziony i dużych naczyń krwionośnych. Zaledwie 2% wszystkich problemów związanych z kręgosłupem dotyczy właśnie odcinka piersiowego. Jego skrzywienie może powodować ucisk na mięśnie i w związku z tym u wielu osób trudności w głębokim oddychaniu oraz w późniejszym wieku regularne, silne bóle w okolicy serca.

Lędźwie: na pięć kręgów lędźwiowych, największych z wszystkich kręgów kręgosłupa, przypada prawie 62% wszystkich przypadków zmian zwyrodnieniowych krążków międzykręgowych. Dzieje się tak, gdyż ten odcinek jest najbardziej przeciążony. Powód: siedzący tryb życia, nadwaga, brak ruchu, przyjmowanie nieodpowiedniej postawy, np. garbienie się. Zwyrodnienie dysku na tym odcinku prowadzi m.in. do tzw. postrzału. Powstaje on na skutek gwałtownych ruchów tułowiem, nieprawidłowego dźwigania ciężarów. Powoduje to przesunięcie się dysku w stronę kanału kręgowego.

Pośladki: kość krzyżowa składa się z pięciu zrośniętych ze sobą kręgów. Natomiast kość ogonową tworzą cztery kręgi tworzące jedną całość i nie są oddzielone krążkami. Za bóle kręgosłupa w tym odcinku odpowiada krzywa miednica. Powód: różnica w długości nóg. Zapalenie nerwu kulszowego, tzw. postrzał oznacza, że dysk przesuwa się z prawidłowego położenia w kierunku bocznym. Silny ból promieniuje wtedy wzdłuż pośladka, tylnej powierzchni uda w kierunku stopy. 

Kręgosłup spełnia 3 podstawowe funkcje. Dzięki kształtowi przypominającemu literę S umożliwia nam swobodne wykonywanie ruchów całym ciałem, stanowiąc przy tym rodzaj amortyzatora wstrząsów, np. przy skokach. Poza tym jest stabilizatorem kośćca oraz chroni rdzeń kręgowy.

Niestety, wady kręgosłupa w zastraszającym tempie dziesiątkują nasze społeczeństwo. Ośmiu na dziesięciu Polaków uskarża się na problemy związane z kręgosłupem. W głównej mierze odpowiedzialna jest za to natura. Kręgosłup został skonstruowany na potrzeby poruszania się na czterech kończynach, np. koty i małpy nie wiedza, co to ból kręgosłupa. My, dzięki wyprostowanej sylwetce, zdobyliśmy dominującą pozycję w świcie przyrody, ale w związku z tym jesteśmy narażeni na różne choroby kręgosłupa. W pozycji stojącej dźwiga on 70 kg, gdy siedzimy jest obciążony wagą aż 100 kg. Kiedy dodatkowo niesiemy ciężkie siatki z zakupami, w nieodpowiedni sposób pochylając plecy i prostując nogi w kolanach narażamy kręgosłup na obciążenie prawie 400 kg. W młodości nie przywiązujemy wagi do utrzymywania prawidłowej postawy ciała, siedzimy i pracujemy ze skrzywionym kręgosłupem, a w trakcie mycia zębów ciało przyjmuje charakterystyczny kształt przypominający znak zapytania. Tymczasem już od 20-tego roku życia kręgosłup zaczyna się starzeć. Musimy więc dbać już od najmłodszych lat o zachowanie dobrej sylwetki i uprawianie sportów sprzyjających rozwojowi mięśni pleców i brzucha. 

KRĘGOSŁUP A...

• Praca. Siedzimy na krześle codziennie nawet kilkanaście godzin. Wszystko byłoby w porządku, gdyby było ono dobrze wyprofilowane, a my korzystalibyśmy odpowiednio z oparcia. Opierając się, łatwo przyjmujemy pozycję, w której miednica jest zbyt obciążona. Zaleca się wiec korzystanie z siedzenia bez oparcia, zmuszając siebie tym samym do mimowolnego prostowania pleców.
• Dusza. Osoby uginające się pod ciężarem życiowych zmartwień, mają problemy z kręgosłupem. Zła kondycja psychiczna prowadzi do odruchowych skurczów mięsni przykręgosłupowych, a przez to do bólów. Mięśnie dodatkowo napinają się, dochodzi do bardziej zaawansowanych patologicznych zmian w kręgosłupie. Warto więc czasami pomedytować.
• Trening. Uprawianie sportu zawsze poprawia kondycję, a przede wszystkim sprawność naszego aparatu ruchowego. Poprzez rytmiczne obciążanie i odciążanie kręgosłupa oraz odpowiedni trening mięśni tułowia dochodzi do stabilizacji kręgosłupa. Sprzyja to budowie masy mięśniowej, uelastycznieniu wiązadeł, ścięgien i chrząstek. Korzystnie na kręgosłup wpływają sporty polegające na wykonywaniu ruchów dynamicznych i rytmicznych, np. jogging, jazda na rowerze, pływanie (szczególnie styl grzbietowy), taniec, bieg na nartach.

CO ROBIĆ W RAZIE BÓLU?

Zmiany doprowadzające do bólów kręgosłupa nie powstają z dnia na dzień. Są one - z wyjątkiem nieszczęśliwych wypadków - następstwem licznych, popełnianych latami zaniedbań w utrzymaniu odpowiedniej sylwetki ciała. Wraz z wiekiem dochodzi do stopniowego zużywanie się dysków międzykręgowych, co w połączeni z innymi dolegliwościami prowadzi do komplikacji zdrowotnych. Przy niewielkich pobolewaniach napiętych mięśni kręgosłupowych warto namoczyć ręcznik w gorącej wodzie i położyć go na bolących plecach. Przydadzą się również okłady oraz swobodne zwisanie na drążku, który można kupić w sklepach sportowych i umieścić go w drzwiach własnego mieszkania. Napiętym mięśniom pomoże również gorąca kąpiel z dodatkiem arniki, rozmarynu, melisy. Przy ostrych bólach, takich jak postrzał czy zapalenie rwy kulszowej, najlepiej położyć się na plecach. Ugięte w kolanach nogi oprzyj o stołek lub krzesło. W takiej pozycji leż około 30 minut. Ćwiczenie to odciąży kręgosłup, a dyski chłoną wodę wraz z odżywczymi substancjami. Skuteczne są również lecznicze masaże oraz okłady z fango, substancji pochodzenia wulkanicznego. Jest ona bogata w składniki mineralne. W czasie bardzo silnych przewlekłych bólów skuteczne będą jedynie leki przeciwbólowe i rozluźniające. W ostateczności chory może być poddany operacji.  

KTO SIĘ NIE RUSZA - RDZEWIEJE

W wyniku rozwoju cywilizacyjnego naturalny dla człowieka pierwotnego ruch przechodzi w bezruch. Z wędrowca (homo mobilis), staliśmy się człowiekiem siedzącym (homo staticus): siedzimy w samochodzie, autobusie, metrze przed telewizorem, przy komputerze. Brakuje nam tak potrzebnego naturalnego ruchu, nasze mięśnie przykurczają się, niektóre rozciągają, krążki międzykręgowe są przeciążone, stres i nadwaga dopełniają szali.

Z badań Instytutu Reumatologicznego w Warszawie wynika, iż z roku na rok liczba pacjentów z bólami krzyża rośnie w zatrważającym tempie. Ludzi dzieli się wręcz na tych, którzy obecnie cierpią na schorzenie oraz na tych, którzy z pewnością zostaną nim dotknięci. Dotychczas ogromna większość przypadków dotyczyła osób w wieku produkcyjnym, tj. między 30 a 60 rokiem życia. Lekarze spondyliatrzy z niepokojem notują coraz częstsze przypadki bólów krzyża u ludzi młodych, a nawet u dzieci.

Prof. Artur Dziak wyraźnie podkreśla, że szkodliwy jest zarówno ruch bądź nieprawidłowo wykonywane ćwiczenia , jak i jego brak, a zwłaszcza długotrwałe utrzymywanie ciała w pozycjach przymusowych. Brak ruchu i gimnastyki powoduje zwiotczenie mięśni, otyłość, a nadmiar tkanki tłuszczowej - dodatkowe obciążenia kręgosłupa.

Według Taylora 10 funtów zbytecznego tłuszczu na brzuchu równa się 100-funtowemu obciążeniu dysku. Ortopedzi pochwalają współczesną modę na dbałość o kondycję, lansującą biegi po zdrowie, odpowiednie odżywianie, dążenie do utrzymania prawidłowej wagi ciała. Zarazem jednak ostrzegają, że przesada w tej dziedzinie może spowodować uszkodzenie kręgosłupa. Szczególnie są narażeni na to ludzie, którzy dotychczas prowadzili mało aktywny tryb życia i nagle zaczęli się ruszać. 

DZIAŁANIA SPRZYJAJĄCE KRĘGOSŁUPOWI

• Redukcja nadwagi i racjonalne odżywianie.
• Systematyczna i prawidłowa aktywność ruchowa (co najmniej 3 razy w tygodniu po 45 minut).
• Dbałość o postawę ciała i właściwy chód.
• Podczas chodzenia napinanie mięśni brzucha i pośladków.
• Ergonomiczne miejsce pracy.
• Opanowanie prawidłowych stereotypów ruchowych w czynnościach codziennych (pochylając się, uginaj kolana utrzymując kąt prosty kręgosłupa).
• Unikanie długotrwałych, jednostronnych pozycji i obciążeń ciała (na korzyść zmienności i aktywnych przerw).
• Zachowanie ostrożności przy podnoszeniu ciężarów (ciężar prowadzimy jak najbliżej ciała, zachowując prosty kręgosłup, napięte mięśnie i ugięte kolana).
• Spanie na niezbyt twardym, ale sztywnym łóżku (unikanie spania na brzuchu).
  www.fit.pl