Cicha epidemia – co szósty Polak może mieć problem z tarczycą
Jesienny spadek energii, brak motywacji i rozdrażnienie to dla wielu osób norma o tej porze roku. Jednak dane z ogólnopolskiego badania PolSenior 2 pokazują, że za złym samopoczuciem może stać coś poważniejszego.
Co szósty Polak po 60. roku życia może cierpieć na zaburzenia pracy tarczycy.
Wśród kobiet liczby są jeszcze bardziej przerażające – niemal trzykrotnie wyższe niż u mężczyzn.
Co gorsza, wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych. Jak wskazują publikacje naukowe, tysiące osób błędnie przypisuje swoje dolegliwości:
- Wiekowi ("to normalne w moim wieku")
- Przepracowaniu ("po prostu jestem zmęczony")
- Sezonowej chandry ("wszyscy tak mają jesienią")
Zamiast udać się do lekarza i wykonać proste badania krwi, które mogłyby wyjaśnić przyczynę złego samopoczucia.
Dlaczego jesień to szczególnie trudny okres dla tarczycy?
Dodatkowo, sama pogoda może wpływać na pracę tarczycy.
"Tarczyca odpowiada za wiele procesów metabolicznych, także odczuwanie przez nas temperatury. Gdy zmienia się temperatura otoczenia, zmienia się także zapotrzebowanie na hormony tarczycy" – mówił w rozmowie z WP abcZdrowie dr n. med. i n. o zdr. Szymon Suwała, endokrynolog i diabetolog.
Oznacza to, że przejście z ciepłego lata do chłodnej jesieni może "zdemaskować" wcześniej ukryte problemy z tarczycą lub nasilić istniejące już zaburzenia.
Czym jest tarczyca i dlaczego jest tak ważna?
Tarczyca to mały gruczoł w kształcie motyla, położony na przedniej części szyi, tuż pod jabłkiem Adama. Mimo niewielkich rozmiarów działa jak regulator tempa pracy całego organizmu.
Produkuje hormony (głównie T3 i T4), które kontrolują:
- Metabolizm (jak szybko spalasz kalorie)
- Pracę serca
- Funkcje mózgu i pamięć
- Termoregulację (odczuwanie ciepła/zimna)
- Siłę mięśni
- Nastrój i emocje
Gdy tarczyca działa prawidłowo, organizm funkcjonuje harmonijnie. Ale gdy coś się psuje...
Niedoczynność tarczycy – gdy organizm zwalnia
Niedoczynność tarczycy oznacza, że gruczoł produkuje za mało hormonów. W efekcie całe ciało "zwalnia obroty".
Objawy niedoczynności:
- Ciągłe zmęczenie i senność – nawet po 8-9 godzinach snu
- Ciągłe uczucie zimna – marzną Ci dłonie i stopy, gdy inni czują się komfortowo
- Przybieranie na wadze – mimo braku zmian w diecie
- Spowolnienie metabolizmu – wolniejsze trawienie, zaparcia
- Sucha skóra i łamliwe włosy
- Obniżony nastrój, apatia – objawy przypominające depresję
- Problemy z koncentracją i pamięcią – "mgła w głowie"
- Wolniejsze tętno
Nadczynność tarczycy – gdy organizm przyspiesza
Nadczynność to przeciwieństwo – tarczyca produkuje za dużo hormonów. Organizm pracuje na "przyspieszonych obrotach".
Objawy nadczynności:
- Nadmierna energia, niepokój – uczucie bycia "nakręconym"
- Kołatanie serca – szybkie, nieregularne bicie
- Chudnięcie mimo normalnego apetytu
- Nadmierna potliwość – nawet w chłodzie
- Drżenie rąk
- Lęk, drażliwość, nerwowość
- Bezsenność – trudność w zasypianiu mimo zmęczenia
- Wybałuszone oczy (w chorobie Gravesa-Basedowa)
Od apatii po lęk – jak tarczyca wpływa na psychikę?
Jak podkreślają lekarze z Mayo Clinic, hormony tarczycy mają ogromny wpływ na psychikę.
Niedoczynność może skutkować objawami depresji:
- Smutek
- Apatia
- Spowolnienie myślenia
- Brak motywacji
- Izolacja społeczna
Nadczynność powoduje:
- Lęk i napady paniki
- Drażliwość
- Bezsenność
- Nadpobudliwość
- Trudności w skupieniu (mimo pozornej energii)
Kluczowa różnica między zaburzeniami tarczycy a depresją/lękiem:
Objawom psychicznym niemal zawsze towarzyszą inne fizyczne sygnały – np. zmiany masy ciała, nietolerancja temperatur, zmiany w skórze, włosach, częstości akcji serca.
Jeśli psychiatra lub psycholog przepisał Ci leki na depresję lub lęk, a nie ma poprawy – warto zbadać tarczycę.
Proste badanie, które może uratować zdrowie
Dobra wiadomość? Zaburzenia tarczycy są stosunkowo łatwe do wykrycia.
Krok 1: Badanie TSH
Diagnostykę należy rozpocząć od oznaczenia poziomu TSH we krwi (tyreotropina – hormon przysadki mózgowej, który "steruje" pracą tarczycy).
- TSH podwyższone = możliwa niedoczynność (tarczyca pracuje za słabo, więc przysadka produkuje więcej TSH, by ją "popędzić")
- TSH obniżone = możliwa nadczynność (tarczyca pracuje za intensywnie)
Krok 2: Badania uzupełniające
Jeśli TSH jest nieprawidłowe, lekarz zleci dodatkowe testy:
- fT3 i fT4 (wolne hormony tarczycy)
- Przeciwciała anty-TPO (diagnoza choroby Hashimoto)
- USG tarczycy (ocena struktury gruczołu)
Krok 3: Konsultacja z endokrynologiem
Specjalista ustali diagnozę i zaproponuje leczenie.
Choroba Hashimoto – najczęstsza przyczyna niedoczynności
Częstą przyczyną niedoczynności jest choroba Hashimoto – autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, w którym układ odpornościowy atakuje komórki własnej tarczycy.
To choroba przewlekła, ale dobrze kontrolowana dzięki leczeniu.
Leczenie polega na:
- Regularnym przyjmowaniu brakujących hormonów w formie tabletek (np. lewotyroksynę)
- Okresowych kontrolach poziomu TSH (dostosowanie dawki leku)
- Zdrowej diecie wspierającej tarczycę (selenu, jodu, witaminy D)
Dzięki temu można przywrócić prawidłowe funkcjonowanie organizmu i całkowicie zniwelować objawy.
Co się stanie, jeśli nie będziesz leczyć tarczycy?
Eksperci z Cleveland Clinic przypominają, że nieleczone choroby tarczycy mogą prowadzić do poważnych konsekwencji:
- Problemy z sercem – arytmia, niewydolność serca
- Osłabienie mięśni – trudności w codziennych czynnościach
- Zaburzenia pamięci – postępujące pogorszenie funkcji poznawczych
- Osteoporoza (w nadczynności)
- Problemy z płodnością – trudności z zajściem w ciążę
- Śpiączka tarczycowa (w skrajnych przypadkach niedoczynności, rzadka ale groźna)
Dlatego jesienny spadek formy warto potraktować jako sygnał ostrzegawczy, a nie tylko efekt szarej pogody za oknem.
Kiedy iść do lekarza? Checklist objawów
Zbadaj tarczycę, jeśli masz kilka z tych objawów:
Niedoczynność (sprawdź czy masz 3+ objawów):
- Ciągłe zmęczenie mimo odpoczynku
- Uczucie zimna (marzną ręce/stopy)
- Przybieranie na wadze bez zmiany diety
- Sucha skóra, łamliwe włosy
- Obniżony nastrój, apatia
- Problemy z pamięcią
- Zaparcia
Nadczynność (sprawdź czy masz 3+ objawów):
- Kołatanie serca
- Chudnięcie mimo apetytu
- Nadmierna potliwość
- Drżenie rąk
- Lęk, nerwowość
- Bezsenność
- Drażliwość
Jeśli zaznaczyłeś 3 lub więcej – umów się do lekarza POZ na badanie TSH.
Jak wspierać tarczycę? Praktyczne porady
Dieta:
- Selenu (orzechy brazylijskie, ryby morskie)
- Jodu (ryby morskie, algi, jodowana sól – ale w umiarkowanych ilościach!)
- Witaminy D (ekspozycja na słońce, suplementacja jesienią/zimą)
- Cynku (mięso, orzechy, nasiona)
Styl życia:
- Redukcja stresu (medytacja, joga, oddech)
- Regularny sen (7-9 godzin)
- Umiarkowana aktywność fizyczna
- Unikanie palenia tytoniu
Uwaga na: Nadmiar soi (może zakłócać wchłanianie hormonów tarczycy), surowe warzywa kapustne w dużych ilościach (mogą hamować pracę tarczycy).
Podsumowanie: nie ignoruj sygnałów
Jesienna chandra to jedno. Ale jeśli do spadku nastroju dołączają:
- Zmiany wagi
- Problemy z termoregulacją
- Sucha skóra i łamliwe włosy
- Kołatanie serca lub spowolnienie
- Problemy z pamięcią
To może być tarczyca, nie pogoda.
Proste badanie TSH może wyjaśnić wiele. A odpowiednie leczenie może przywrócić energię i radość życia.
Nie czekaj. Zbadaj się.
