Chirurg stomatolog to lekarz, który specjalizuje się w operacyjnym usuwaniu zmian chorobowych jamy ustnej i okolic. „Jeśli problem w jamie ustnej wymaga poważniejszej interwencji zabiegowej, powinien się nim zająć chirurg stomatolog” – podkreśla dr n. med. Tomasz Nowak, specjalista chirurgii stomatologicznej i implantologii z krakowskiej kliniki Loftdent.
Z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się pacjenci do chirurga stomatologicznego?
Oczywiście najbardziej oczywista sytuacja to, gdy należy usunąć zęby stałe zarówno podczas leczenia ortodontycznego, jak i te których nie da się już leczyć lub zatrzymane np. zatrzymane ósemki czy kły. “To nie są sytuacje zerojedynkowe” podkreśla dr. Tomasz Nowak. Chirurgia stomatologiczna wspomaga także leczenie ortodontyczne. “Wielu pacjentów zgłasza się z zatrzymanymi zębami - to są zarówno zęby, które się usuwa, jak i trójki i dwójki, które należy odsłonić i wyciągnąć do łuku, używając aparatu ortodontycznego”. Poza tym chirurgia stomatologiczna zajmuje się odbudową kości, gdy pacjent zgłasza się ze zmianami zapalnymi, które powodują destrukcję tej kości. “Tego typu ubytki potrafią być bardzo duże, ponieważ nie dają one żadnych objawów i pacjent nawet o nich nie wie, do momentu, aż wykonam zdjęcie. Wówczas należy odbudować tę tkankę.” - wyjaśnia specjalista. Ta część stomatologii wykorzystywana jest więc także w ramach przygotowania do leczenia protetycznego lub implantologicznego.
Kiedy decyzja o ekstrakcji jest nieunikniona
Decyzja o usunięciu zęba nigdy nie zapada „od ręki”. Poprzedza ją badanie kliniczne i diagnostyka obrazowa, zwykle pantomogram lub CBCT. „Usuwamy ząb wtedy, gdy nie da się go uratować metodami zachowawczymi albo jego pozostawienie szkodzi zdrowiu pacjenta. Zawsze myślimy holistycznie o dobrostanie pacjenta i planujemy całe leczenie - nie tylko usunięcie zęba” – tłumaczy dr Tomasz Nowak.
Na liście wskazań do ekstrakcji zęba znajdują się m. in. ubytki próchnicowe tkanek zęba, których nie da się już odbudować, pęknięcia korzenia, zaawansowane choroby przyzębia z dużą utratą kości czy nawracające stany zapalne i torbiele. W przypadku zatrzymanych ósemek niepokojące są bóle, zapalenia oraz ucisk na sąsiedni ząb, co może prowadzić do jego uszkodzenia.
Co istotne, ekstrakcja bywa elementem szerszej strategii terapeutycznej. „Czasem usunięcie zęba jest konieczne, aby przeprowadzić skuteczne leczenie ortodontyczne, innym razem przygotowuje do rekonstrukcji protetycznej lub implantologicznej. Zawsze omawiamy alternatywy i planujemy od razu tymczasowe oraz docelowe uzupełnienie” – dodaje ekspert.
Ósemki: usuwać czy obserwować?
Zęby mądrości wyrzynają się najpóźniej i często nie ma na nie miejsca w łuku. To sprzyja zatrzymaniu i nieprawidłowemu położeniu. „Zatrzymane ósemki potrafią powodować przewlekłe zapalenia, dolegliwości bólowe, a nawet przyczyniać się do stłoczeń zębów i pogorszenia zgryzu” - mówi dr Tomasz Nowak. Nawet prawidłowo wyrżnięte „ósemki” bywają kłopotliwe: ich położenie utrudnia codzienną higienę i leczenie, przez co łatwiej ulegają próchnicy. Ostateczną decyzję, czy dany ząb usuwać, lekarz podejmuje po analizie badania i zdjęć. „Nie ma tu prostych, zero-jedynkowych schematów. Oceniamy ryzyko powikłań w porównaniu z korzyścią z pozostawienia zęba” – zaznacza chirurg stomatologiczny z Loftdent.
Ząb „zatrzymany” – co to znaczy i jak się go odsłania
Zatrzymany ząb rozwinął się prawidłowo, ale nie wyrżnął w przewidywanym czasie. Może pozostać w kości lub rosnąć pod niekorzystnym kątem. Najczęściej dotyczy to kłów w szczęce oraz ósemek, rzadziej siekaczy i przedtrzonowców. „W takich sytuacjach pomagamy zatrzymanym zębom - wykonujemy delikatne nacięcie i odsunięcie dziąsła, czasem minimalnie opracowujemy kość, by odsłonić koronę zęba. Dzięki temu ortodonta może przyczepić łagodną siłę i krok po kroku wprowadzić ząb do łuku” – tłumaczy chirurg.
Chirurgia stomatologiczna jako wsparcie protetyki i implantologii
Chirurg stomatolog włącza się również w leczenie zespołowe przed rekonstrukcjami protetycznymi i implantologicznymi. „Naszym zadaniem jest przygotować stabilne, zdrowe podłoże do dalszego leczenia. Usuwamy zęby bez rokowania, eliminujemy zmiany chorobowe, a gdy brakuje kości, wykonujemy augmentację” – wylicza dr Tomasz Nowak. W praktyce może to oznaczać podniesienie dna zatoki szczękowej połączone z odbudową kości, tak by możliwe było prawidłowe wszczepienie implantu. Kluczowe jest, by leczenie protetyczne i implantologiczne odbywało się w środowisku wolnym od stanów zapalnych.
Skąd biorą się zaniki kości i jak je leczyć
Ubytki kostne w łukach to zwykle efekt przewlekłego stanu zapalnego – konsekwencja nieleczonej głębokiej próchnicy, martwicy miazgi lub nieskutecznego leczenia kanałowego. Podobne, nierzadko bezobjawowe zmiany obserwuje się w chorobach przyzębia. Do zaniku kości przyczyniają się także braki zębowe i wady zgryzu (nieprawidłowe obciążenia) oraz choroby ogólne - w tym cukrzyca, oraz osteoporoza.
„Zmienioną okolicę diagnozujemy na pantomogramie lub CBCT. Leczenie polega na usunięciu przyczyny i oczyszczeniu zmiany. Jeśli ząb ma rokowanie, wykonujemy powtórne leczenie kanałowe lub resekcję wierzchołka z łyżeczkowaniem. Duże torbiele usuwamy chirurgicznie. Antybiotyk traktujemy jako wsparcie – nie istnieje ‘tabletka na brak kości’” – akcentuje specjalista.
W rozległych ubytkach kość odbudowuje się przy użyciu materiałów kościozastępczych, gojenie kontroluje się radiologicznie, a pierwsze efekty widać zwykle po kilku miesiącach. “Osobiście w tym celu stosuję materiał ludzki, pochodzący z banku tkanek. Są to materiały od dawców żywych, pozbawione substancji białkowych, które są całkowicie bezpieczne i bardzo dobrze integrują się z organizmem pacjenta, nie generując odrzutu i nie wywołując reakcji alergicznych. Badania pokazują, że one najlepiej wbudowują się w pełnowartościową, ukrwioną kość, co nie zawsze da się uzyskać stosując materiały odzwierzęce, które nadal są powszechnie stosowane” - podkreśla dr Tomasz Nowak.
Dlaczego należy odbudować kość po ekstrakcji zęba
Po usunięciu zęba kość naturalnie i dość szybko zanika. To może pogorszyć funkcję żucia, obciążyć staw skroniowo-żuchwowy, zmienić kształt wyrostka i zgryz, a w konsekwencji także utrudnić wykonanie estetycznego uzupełnienia lub wszczepienie implantu. „Zabezpieczenie lub odbudowa wyrostka po ekstrakcji pomaga utrzymać jego objętość, linię dziąsła i przygotowuje do przyszłego leczenia protetycznego lub implantologicznego. Tak naprawdę najlepiej jest na tej samej wizycie usunąć ząb, odbudować kość i wszczepić implant” – podkreśla ekspert z Loftdent.
Znieczulenie i pierwsze dni po zabiegu
Współczesna chirurgia stomatologiczna jest bezbolesna. „Zabiegi wykonujemy w znieczuleniu miejscowym, więc w trakcie ich wykonywania pacjent nie odczuwa, żadnego bólu. Po zabiegu spodziewamy się umiarkowanego obrzęku i tkliwości przez 1–3 dni – mówi dr Tomasz Nowak. Zalecenia na pierwszy tydzień są proste: chłodzenie okolicy poddanej zabiegowi, miękka dieta, unikanie gorących potraw, zakaz spożywania alkoholu, unikanie wysiłku, delikatna, ale systematyczna higiena. Antybiotyk włącza się tylko przy konkretnych wskazaniach. Tempo rekonwalescencji zależy także od nawyków pacjenta: kluczowe są dobra higiena, niepalenie i kontrola chorób ogólnych, takich jak cukrzyca. Gojenie monitoruje się klinicznie i radiologicznie.
Sygnały, które powinny skłonić do szybkiej wizyty u chirurga stomatologicznego
Kiedy nie warto zwlekać z wizytą u chirurga stomatologicznego? Jeśli pojawiają się ból, obrzęk, nawracające ropnie, trudności w otwieraniu ust lub połykaniu, dolegliwości w okolicy ósemek (zwłaszcza ze stanem zapalnym), przewlekłe problemy po leczeniu kanałowym albo gdy planowane jest leczenie ortodontyczne, protetyczne czy implantologiczne i mamy skierowanie od tych specjalistów.
„Rolą chirurga stomatologicznego jest bezpieczne i przewidywalne rozwiązanie problemu – od usunięcia zęba bez rokowania, przez leczenie ostrych zmian zapalnych i odbudowę kości, po przygotowanie do ortodoncji, protetyki i implantów. Każdy przypadek analizujemy indywidualnie” – podsumowuje dr Tomasz Nowak.
