Czym właściwie jest chlorheksydyna?
Chlorheksydyna (CHX) to związek o szerokim spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego, stosowany zarówno w medycynie ogólnej, jak i stomatologii. Jest skuteczna w zwalczaniu najczęstszych bakterii bytujących w jamie ustnej, w tym Porphyromonas gingivalis, Fusobacterium nucleatum oraz Streptococcus mutans – głównych winowajców problemów z dziąsłami i próchnicą.
Co ciekawe, charakterystyczny czerwony kolor płukanek nie wynika z właściwości samej chlorheksydyny, lecz jest dodatkiem barwnika. Ma on kojarzyć się z dziąsłami i ich potencjalnymi problemami, a także wyróżniać produkty lecznicze na tle innych płukanek dostępnych w drogeriach i aptekach.
Kiedy warto stosować płukanki z chlorheksydyną?
1. Po zabiegach stomatologicznych
"Płukanki z chlorheksydyną stosujemy profilaktycznie po różnego rodzaju zabiegach w obrębie jamy ustnej, aby zminimalizować ryzyko infekcji i zapewnić prawidłowe gojenie ran" – tłumaczy ekspertka w dziedzinie higieny stomatologicznej. "Dotyczy to zarówno mniejszych procedur, jak profesjonalne oczyszczanie zębów czy kiretaż, jak i bardziej inwazyjnych zabiegów, w tym implantacji."
W takich przypadkach najczęściej zaleca się krótkotrwałe stosowanie preparatów o stężeniu 0,2% przed zabiegiem i po nim. Płukanie powinno trwać około minuty, do trzech razy dziennie, chyba że specjalista zaleci inaczej.
2. W leczeniu chorób dziąseł
Choroby przyzębia stanowią najczęstsze wskazanie do stosowania płukanek z chlorheksydyną. Działanie antyseptyczne substancji pomaga zwalczać bakterie bytujące w kieszonkach dziąsłowych, które są bezpośrednią przyczyną stanów zapalnych.
"Nieprawidłowa higiena jamy ustnej, palenie tytoniu czy choroby ogólnoustrojowe mogą prowadzić do rozwinięcia się stanów zapalnych dziąseł. W kieszonkach dziąsłowych gromadzą się bakterie beztlenowe, wywołujące stan zapalny objawiający się zaczerwienieniem, tkliwością i krwawieniem" – wyjaśnia specjalistka. "W takich przypadkach podstawą leczenia jest kompleksowa poprawa higieny, profesjonalne czyszczenie zębów oraz stosowanie odpowiednio dobranej płukanki z chlorheksydyną."
Płyny z chlorheksydyną dostępne są w trzech głównych stężeniach:
- 0,2% – najwyższe, do krótkotrwałego stosowania leczniczego w zaawansowanych stanach zapalnych
- 0,12% – średnie, do krótkotrwałego stosowania zarówno leczniczego, jak i profilaktycznego
- 0,05-0,06% – najniższe, do długotrwałego stosowania profilaktycznego
3. Przy aftach i owrzodzeniach
Afty to drobne, bolesne zmiany występujące najczęściej na wewnętrznej stronie policzków, warg czy pod językiem. Mogą pojawiać się w wyniku stresu, urazów, zmian hormonalnych, zaburzeń mikroflory jamy ustnej, alergii pokarmowych czy działań niepożądanych niektórych leków.
"Przy uporczywych aftach i ich nawrotach pomocne mogą być płukanki z chlorheksydyną, które eliminują szkodliwe bakterie mogące nie tylko przyczyniać się do ich powstawania, ale również nadkażać podrażnioną błonę śluzową" – radzi ekspertka.
Warto jednak pamiętać, że nawracające afty mogą być objawem poważniejszych schorzeń, takich jak awitaminoza, choroba Leśniewskiego-Crohna czy celiakia, dlatego w takich przypadkach zaleca się konsultację ze specjalistą.
4. W walce z kandydozą i pleśniawkami
Candida albicans to drożdżak odpowiedzialny za grzybicę jamy ustnej, objawiającą się białym nalotem, zaczerwienieniem, dyskomfortem i pieczeniem. Na infekcję szczególnie narażone są osoby z obniżoną odpornością, cierpiące na cukrzycę, po chemioterapii czy radioterapii, a także przyjmujące antybiotyki lub zmagające się z kserostomią (suchością jamy ustnej).
"Candida albicans jest drożdżakiem oportunistycznym – w normalnych warunkach nieszkodliwym, ale mogącym stać się patogenem przy osłabionej odporności lub zaburzeniach mikroflory jamy ustnej" – wyjaśnia specjalistka. "W takich sytuacjach, oprócz probiotyków, które pomagają utrzymać właściwą równowagę mikrobiologiczną, pomocniczo można stosować płukanki z chlorheksydyną."
5. Przy tendencji do szybkiego odkładania się płytki nazębnej
Mało znany fakt: w formowaniu płytki nazębnej uczestniczą bakterie. Już kilka godzin po szczotkowaniu na powierzchni zębów tworzy się tzw. osłonka nabyta, do której przylegają mikroorganizmy tworzące biofilm oraz inne drobne cząsteczki pochodzące z pożywienia czy obumarłych komórek. Niwelując bakterie za pomocą chlorheksydyny, spowalniamy proces tworzenia się płytki nazębnej, a tym samym zmniejszamy ryzyko próchnicy i chorób dziąseł.
"Płukanki z niskim stężeniem chlorheksydyny polecamy osobom, które mają utrudnione utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej – na przykład noszącym aparaty ortodontyczne, z wadami zgryzu, z ograniczoną sprawnością ruchową czy cierpiącym na suchość jamy ustnej" – mówi ekspertka. "Oprócz płukanek dostępne są również specjalistyczne pasty do zębów zawierające chlorheksydynę, które można stosować zamiast zwykłej pasty."
Na co uważać przy stosowaniu chlorheksydyny?
Stosowanie preparatów z chlorheksydyną powinno odbywać się pod kontrolą stomatologa lub higienistki stomatologicznej, którzy dobiorą odpowiednie stężenie i czas stosowania. Związek ten ma pewne wady – może powodować przebarwienia na zębach i tkankach jamy ustnej oraz sprzyjać odkładaniu się kamienia nazębnego. Te efekty uboczne wynikają z właściwości chlorheksydyny, która silnie przylega do powierzchni, z którymi ma kontakt.
Pamiętajmy, że płukanki z chlorheksydyną to element wspomagający leczenie lub profilaktykę, a nie substytut właściwej higieny jamy ustnej. Regularne szczotkowanie zębów, nitkowanie i wizyty kontrolne u stomatologa pozostają podstawą dbania o zdrowie zębów i dziąseł.
Konsultacja merytoryczna: specjalista ds. higieny stomatologicznej
