Składniki osobowości – obraz samego siebie, obraz świata funkcjonują we wzajemnym powiązaniu.
Obraz samego siebie –
obraz Ja, wiedza o sobie – „ JA realne" „ JA idealne"
samopis – sądy opisowe o samym sobie
samoocena – zawyżone lub zaniżone sądy wartościujące o sobie samym
Informacje o sobie – doświadczenie, od innych ludzi (Rodzice budują osobowość)
Standardy osobiste – „Ja realne" jakim chciałbym być
Peryferyczne składniki - komunikacja między ludźmi ,informacje które do nas docierają i te które my
przekazujemy innym.
Sądy o regułach tworzenia wiedzy o sobie - Zdolność do sarno refleksji. Sposoby zbierania i przetwarzania informacji o sobie samym. My decydujemy o selekcji bodźców .
Sady o regułach komunikowania wiedzy o sobie
- samo prezentacja
- samoakceptacja – stosunek do własnego siebie , akceptacja wpływa na stosunki międzyludzkie
np. wrogie nastawienie do innych osób. Akceptacja wyraża się w poczuciu własnej wartości
- samokontrola –kontrolowanie samego siebie, związana jest z poczuciem własnej wartości, kierowanie
samym sobą.
Osobowość – struktura cech, sposobów zachowania warunkujących specyficzne dla ludzkiej osoby przystosowanie się do warunków w których żyje. Jej ocenie podlega wygląd, intelekt, temperament, emocje, motywacja, zainteresowania, skłonności patologiczne, postawy społeczne.
wygląd
intelekt
temperament
emocje
dyspozycje motywacyjne
zainteresowania
skłonności patologiczne
postawy społeczne
Struktura:
budowa fizyczna
temperament
zdolności
zainteresowania
postawy
wartości (system norm postępowania)
styl życia
STYLE ZACHOWANIA
Style zachowania osobowości człowieka (sportowca) warunkowane są zależności od jego osiągnięć; ilości sukcesów i porażek. Samo jej funkcjonowanie przejawia się stosunkiem (pozytywnym lub negatywnym) do świata zewnętrznego.
W sporcie dobry zawodnik potrafi:
lepiej współpracować z partnerami
wykazuje większą samodzielność i pomysłowość
pozytywnie nastawiony do świata
[-------]
Wg Freuda wyróżniamy trzy systemy osobowości, czyli tzw. instancje:
a) ID => ONO Reprezentuje świat wewnętrzny, subiektywnych doznań nie mając żadnej wiedzy o obiektywnej rzeczywistości. Kieruje się, tzw. zasada przyjemności (robi wszystko, aby było przyjemnie, a nie nieprzyjemnie), a także jest wyposażone w dwa rodzaje procesów:- czynności odruchowe, czyli wrodzone i automatyczne reakcje
- proces pierwotny, który oparty jest na bardziej złożonej reakcji psychicznej. Są to inaczej marzenia senne. Freud uważał, że stanowią one zawsze spełnienie, bądź prośbę spełnienia jakiegoś marzenia/życzenia.
b) EGO => Jest psychicznym elementem naszej osobowości, nazywany inaczej naszym „JA”. EGO odróżnia to, co w umyśle, od tego, co w świecie zewnętrznym. EGO podporządkowane jest zasadzie realności lub inaczej zasadzie rzeczywistości i działa za pośrednictwem procesu wtórnego (myślenia realistycznego). EGO musi znaleźć konkretny obiekt, na którym rozładowuje energię i zaspakaja potrzebę. Jest pewnego rodzaju władzą wykonawczą osobowości, ponieważ decyduje o przystąpieniu do działania , o tym na jakie elementy rzeczywistości należy reagować , które popędy zostaną zaspokojone i w jakim stopniu. Zasadniczą rolą EGO jest godzenie popędowych wymagań organizmu z warunkami środowiskowymi oraz dostosowanie jednych do drugich. Jego nadrzędnym celem jest utrzymanie życia jednostki i zapewnienie reprodukcji gatunku.
c) SUPEREGO => Jest to społeczny element naszej osobowości, nazywany inaczej „NAD-JA”. System ten rozwija się jako ostatni. Jest to wewnętrzna reprezentacja tradycyjnych wartości i ideałów społeczeństwa przekazywanych dziecku w interpretacji rodziców, wpajanych mu za pomocą systemu nagród i kar. Mówi się, że SUPEREGO jest instancją moralną osobowości, reprezentującą ideały, a nie rzeczywistość. Kreuje ona, tzw. zasadę moralnej doskonałości lub inaczej „dobra i zła”. System ten stara się rozstrzygać, czy cos jest słuszne, czy nie. Rozstrzyga rzeczywistość z moralnego punktu widzenia. Posiada dwa podsystemy:- Sumienie => część nieświadomą. Mamy tu do czynienia z mechanizmem umożliwiającym włączenie norm zaszczepionych przez rodziców. Sumienie każe człowiekowi postępować zgodnie z nimi. Ja Idealne => część świadomą. Nagradza ona człowieka, dzięki czemu czuje się idealny.
Wraz z ukształtowaniem się SUPEREGO samokontrola zajmuje miejsce kontroli sprawowanej przez rodziców. Głównymi funkcjami SUPEREGO są:
- Hamowanie impulsów ID zwłaszcza seksualnych i agresywnych.
- Przekonywanie EGO, by zastępowała cele realistyczne, celami moralnymi.
- Dążenie do doskonałości
5- czynnikowy model osobowości
1. Neurotyczność o wysokim lęku, obniżona samoocena, (wysoka neurotyczność), (niska)- stabilnie emocjonalni, samoocena niska
2. Ekstrawersja
Wysoka – dla ekstrawertyków- ludzie nastawieni towarzysko
Niska – introwertycy – ludzie zamknięci w sobie, z dystansem do ludzi, poznać i zaakceptować, pesymista
Ambiwertycy – wszechstronni, działają sytuacyjnie
3. Otwartość na doświadczenie
- charakter dla ludzi ciekawych świata
- niekonwencjonalni w zachowaniu (mają swoją opinię i jej bronią)
- konserwatywne –
4. Ugodowość – występują osoby przyjacielskie, nastawione na pomoc, sympatyczne
Niska – egoistyczne, ogocentryczne, rywalizacyjne, nastawiony agresywne
5. Sumienność – o silnej motywacji, wytrwałe, drobiazgowe
Niska – nastawienie hedonistyczne, słaba motywacja
Teoria osobowości Eysencka
Osobowość to względnie stała i trwała organizacja charakteru, temperamentu, intelektu
i konstytucji fizycznej jednostki determinująca jej specyficzny sposób przystosowania się do otoczenia.
Hierarchia osobowości:
typy osobowości
cechy osobowości
reakcje nawykowe
reakcje specyficzne (bezpośrednio obserwowane).
Podstawowe założenia:
wydzielone wymiary mają charakter biologiczny (posiadają odrębne mechanizmy fizjologiczne);
wymiary te są od siebie niezależne (ortogonalne);
występują we wszystkich kulturach;
ich nasilenie w ciągu życia niewiele się zmienia;
ich poziom określa skłonność do określonych zaburzeń psychicznych;
nie ma wyraźnej granicy między zdrowiem psychicznym i chorobą.
Neurotyczność – zrównoważenie emocjonalne: lękliwy, depresyjny, z poczuciem winy, o niskiej samoocenie, spięty, irracjonalny, płochliwy, markotny, emocjonalny.
Ekstrawersja – introwersja: towarzyski, żywy, aktywny, asertywny, poszukujący doznań, beztroski, dominujący, wybuchowy, śmiały
Psychotyczność – uspołecznienie: agresywny, chłodny, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny, antyspołeczny, brak empatii, twórczy, gruboskórny.
[-------]
Model Wielkiej Piątki (Big Five) Costy i McCrae’a
neurotyczność (lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość);
ekstrawersja (towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, emocjonalność pozytywna);
otwartość na doświadczenie (wyobraźnia, estetyka, uczucia, działanie, idee, wartości);
ugodowość (zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się);
sumienność (kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina, rozwaga).
Podstawowe czynniki osobowości, bo cechują się:
realnością (ujawniają się w badaniach metodą samoopisu i szacowania, wykazują dużą stałość w badaniach podłużnych, odgrywają rolę w procesie adaptacji do środowiska
niezmienniczością (wyodrębniono je w badaniach leksykalnych i kwestionariuszowych);
uniwersalnością (ujawniają się niezależnie od płci, wieku, rasy, kultury);
podłożem biologicznym (współczynnik odziedziczalności 30-40%).
Zalety teorii:
względnie prosty i przejrzysty a udokumentowany empirycznie sposób ujęcia struktury osobowości
możliwość prowadzenia badań nad biologicznymi uwarunkowaniami cech, co pozwala zrozumieć człowieka jako jedność psychofizyczną
możliwość badania współzależności między różnymi cechami oraz cechami i innymi zmiennymi
możliwość opisu osobowości w kategoriach tendencji do zachowań typowych
możliwość badania różnych grup i porównywania rezultatów
precyzja pomiaru.
Podstawowe funkcje osobowości to:
konstruowanie poznawcze (analiza i interpretacja doświadczeń),
dostarczanie podstaw do oceny ludzi, zdarzeń, siebie,
programowanie działań (tworzenie celów, dobór strategii),
sterowanie przebiegiem działania (dzięki samoregulacji).
Dwa nadrzędnie zadania osobowości jako systemu:
adaptacja psychologiczna (autoplastyczna, alloplastyczna, przez dobór środowiska),
zapewnienie i podtrzymanie integracji psychicznej (wiara we własne istnienie jako jednolitego podmiotu – poczucie własnej jedności, autonomii, podmiotowej kontroli nad sobą i biegiem zdarzeń).
Zapewniają ją:
- pojęcie własnej osoby (względnie stały wizerunek siebie)
– samoświadomość (zdolność do monitorowania myśli, uczuć, pragnień)
– proces samoregulacji (korygowanie i dopasowywanie działania).
Główne dziedziny JA wg. Higginsa
Ja realne - zbiór atrybutów (zdolności, aspiracji, wiedzy), o których jednostka sądzi, że jest nimi obdarzona, bądź sądzi, że ktoś inny uważa je za ją charakteryzujące.
Ja idealne – zbiór atrybutów, które jednostka chciałaby mieć, bądź myśli, że inni chcieliby aby to miała.
Ja powinnościowe – zbiór atrybutów, które powinny charakteryzować jednostkę (ona bądź inni tak uważają).
Konflikt, lęk w psychoanalizie
Lęk jest to konflikt pomiędzy komponentami osobowości (wymogami środowiska, a naszymi potrzebami).
Freud wyróżnia trzy typy lęku;
1.Lęk obiektywny – zagrożenie z zewnątrz (Ego uczy się radzić sobie z tym lękiem),
2.Lęk neurotyczny – jest to opozycja celów id i ego (lęk ten klinicznie manifestuje się jako lęk nieokreślony, fobia lub reakcje paniki).
Lęk
Lęk nieokreślony – stała obawa, że coś złego może się wydarzyć (dominacja id),
Fobia – intensywny, irracjonalny strach. Jego irracjonalność polega na tym iż jest znacznie „wyższy” niż przedmiot wywołujący go.
Reakcja paniki – jest to nagłe pojawienie się intensywnego, paraliżującego strachu bez widocznego powodu. (rozładowanie impulsów id.)
Lęk moralny - wywołany jest konfliktem pomiędzy impulsami id a superego, które prowadzą do poczucia winy i wstydu.
Sposoby radzenia sobie z lękiem nazywamy mechanizmami obronnymi.
[-------]
Mechanizmy obronne ego
Wyparcie – usunięcie ze świadomości myśli lękowych,
Zaprzeczanie – palenie nie powoduje raka,
Reakcja upozorowana – wyrażanie uczyć przeciwnych do odczuwanych, w celu wyparcia tych prawdziwych (szef).
Projekcja – przeniesienie nieakceptowanego impulsu na np. inną osobę.
Przemieszczenie – kłótnia w pracy, kłótnia w domu.
Sublimacja – przemieszczenie celu popędowego na zgodny z wartościami społecznymi (chirurg – sadysta),
Izolacja – oddzielenie myśli o treści agresywnej od towarzyszących im uczuć.
Intelektualizacja – polega na uciekaniu od rzeczywistych przykrych zdarzeń do przestrzeni abstrakcyjnej, dzięki czemu następuje ich odrealnienie (uciekanie od własnych problemów).
Racjonalizacja – samooszukiwanie, usprawiedliwiane nieakceptowanego zachowania.
Anulowanie – odkupienie negatywnego czynu poprzez rytualne wynagrodzenie go komuś.
Regresja – powrót np. pod wpływem stresu do wcześniejszego okresu rozwojowego (płacz),
Identyfikacja z agresorem – przejęcie roli agresora (migdałki – lalka)
Neurotyczność
Lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość.
Duża neurotyczność – osoby takie podatne są na irracjonalne pomysły, mniej zdolne do kontrolowania swoich popędów oraz zmagania się ze stresem. Reagują silnie lękiem, napięciem, wykazują tendencję do zamartwiania się, często doświadczają stanów wrogości i gniewu, łatwo zniechęcają się i załamują się w trudnych sytuacjach. Wykazują niskie poczucie wartości, wstydliwość i poczucie zmieszania w obecności innych.
Zrównoważenie emocjonalne
Osoby takie są emocjonalnie stabilne, spokojne, zrelaksowane i zdolne do zmagania się ze stresem, bez doświadczenia obaw, napięć i rozdrażnienia.
Ekstrawersja
Towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, pozytywna emocjonalność.
Ekstrawersja – osoby takie są towarzyskie, przyjacielskie, rozmowne oraz serdeczne. Skłonne do zabaw oraz poszukujące stymulacji, wykazują tendencje do dominowania w kontaktach towarzyskich. Życiowo są aktywne i pełne wigoru, wykazują optymizm życiowy oraz pogodny nastrój.
Introwersja
Osoby takie wykazujące rezerwę w kontaktach społecznych. Charakteryzują się brakiem optymizmu oraz preferencjami do przebywania w samotności oraz nieśmiałość.
Ambiwercja
[-------]
Otwartość na doświadczenia
Wyobraźnia, estetyka, uczucia, działania, idee, wartości.
Duża otwartość na doświadczenia – Są to osoby o dużej ciekawości świata zewnętrznego jak i wewnętrznego, są kreatywne, mają żywą i twórczą wyobraźnię oraz wykazują intelektualną ciekawość i zainteresowanie sztuką oraz dużą wrażliwość estetyczną. Są także niekonwencjonalne, skłonne do kwestionowania autorytetów, niezależne w sądach i nastawione na odkrywanie nowych politycznych, społecznych oraz estetycznych idei.
Mała otwartość na doświadczenia
Osoby takie są konwencjonalne w zachowaniu i konserwatywne w poglądach. Cenią sobie tradycyjne wartości, maja pragmatyczne zainteresowania i preferują uznane społecznie sposoby działania.
Ugodowość
Zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się.
Duża ugodowość – są to osoby sympatyczne, skłonne do udzielania innym pomocy. Uważają, że inny ludzie powinni też tacy być. Są prostolinijne, prostoduszne, szczere, altruistyczne, potulne i łagodne oraz skromne i uczuciowe w stosunku do innych ludzi.
Mała ugodowość
Są to osoby egocentryczne, sceptyczne w opiniach o intencjach innych ludzi oraz przejawiające raczej nastawienie rywalizacyjne niż kooperacyjne, są agresywne i oschłe w kontaktach z innymi ludźmi.
Sumienność
Kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina, rozwaga.
Duża sumienność – Są to osoby o silnej woli, zmotywowane do działania oraz wytrwałe w realizowaniu swoich celów. Dodatkowo są skrupulatne, obowiązkowe, punktualne, rozważne i rzetelne w pracy oraz mają duże osiągnięcia akademickie i zawodowe. Mogą mieć tendencje do pracoholizmu, perfekcjonizmu i porządku.
Mała sumienność
Osoby takie są mało skrupulatne w wypełnianiu obowiązków i posiadają małą motywację do osiągnięć społecznych. Posiadają hedonistyczne nastawienie do życia, brak jasno sprecyzowanych celów życiowych i rozleniwienie. Są impulsywne przy podejmowaniu decyzji i spontaniczne w działaniu.
www.fit.pl
