- Nowy przedmiot szkolny edukacja zdrowotna oraz zmiany w żywieniu szkolnym to systemowa odpowiedź na rosnące problemy zdrowotne dzieci w Polsce.
- Polska zajmuje 8 miejsce w Europie pod względem otyłości dzieci. Aż 33% uczniów w wieku 7-9 lat ma nadmierną masę ciała z czego aż 14,6 % 8-latków ma otyłość.
- Dieta planetarna w stołówkach szkolnych i przedszkolnych promowana w projektowanych przepisach łączy troskę o zdrowie z ochroną środowiska — to krok w stronę zrównoważonej przyszłości.
- Szkoła jako przestrzeń zmiany: dzieci uczą się przez doświadczenie, a zdrowe nawyki kształtowane w stołówce i na lekcji mogą trwale wpłynąć na ich życie.
Jak pokazują dane Instytutu Matki i Dziecka i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Polsce aż 33% uczniów w wieku 7-9 lat ma nadmierną masę ciała z czego aż 14,6 % 8-latków ma otyłość. Tylko 17.2% dzieci 7-9 lat je 3 porcje warzyw i/ lub owoców dziennie. Nasz kraj zajmuje 8. miejsce w Europie pod względem otyłości dzieci, co stanowi poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego. Co więcej, z raportu „Talerz Przyszłości" przygotowanego przez think tank Żywność dla Przyszłości wynika, że obecny system żywnościowy w Polsce nie sprzyja ani zdrowiu, ani środowisku. Wskazuje się w nim m.in. na nadmierne spożycie cukru, przetworzonych produktów mięsnych, zbyt niski udział warzyw i roślin strączkowych w diecie oraz rosnące obciążenie środowiska związane z produkcją żywności.
Edukacja zdrowotna – praktyczne kompetencje dla uczniów
W odpowiedzi na ten kryzys Ministerstwo Zdrowia oraz środowiska eksperckie proponują systemowe zmiany, które mają szansę realnie wpłynąć na zdrowie najmłodszych pokoleń. Kluczowym elementem jest wprowadzenie do szkół nowego przedmiotu szkolnego edukacja zdrowotna, który ma wyposażyć uczniów w praktyczne kompetencje: od radzenia sobie ze stresem, przez higienę cyfrową i budowanie relacji, po rozumienie, czym jest zbilansowany posiłek i ruch dla zdrowia a także jaki jest wpływ żywności na środowisko. To nauka narzędzi, które dzieci mogą wykorzystać na co dzień.
Nowe rozporządzenie – zdrowe i roślinne posiłki w szkołach
Co więcej, 16 czerwca 2025 r. opublikowano projekt nowego rozporządzenia dotyczącego żywienia dzieci i młodzieży w szkołach i przedszkolach. Przepisy mają wejść w życie 1 września 2026 r. i obejmują m.in. obowiązek serwowania co najmniej jednego w pełni roślinnego obiadu tygodniowo, wprowadzenie limitu potraw mięsnych, wymóg obecności warzyw lub owoców w każdym posiłku oraz ograniczenie zawartości cukru w napojach do maksymalnie 5 g na 250 ml. Dodatkowo promowane będą produkty sezonowe i lokalne. Ministerstwo Zdrowia zakończyło w listopadzie konsultacje społeczne do rozporządzenia regulującego żywienie w szkołach i przedszkolach ustalając stanowisko do przekazanych uwag. Uwzględniono w nim konieczność podawania dwa razy w tygodniu porcji mięsa, jednak w dni, w które serwowane jest mięso lub ryba, osobom niespożywającym produktów odzwierzęcych powinno się zapewnić alternatywną potrawę z białkiem roślinnym. Nowością jest też możliwość zamiany obu zalecanych w ciągu dnia porcji produktów mlecznych napojami roślinnymi lub roślinnymi alternatywami produktów mlecznych. Wkrótce poznamy ostateczne brzemiennie rozporządzenia. To pierwsze w Polsce przepisy, które jak czytamy w uzasadnieniu systemowo wspierają wdrażanie diety planetarnej – modelu żywienia korzystnego zarówno dla zdrowia, jak i dla środowiska, opartego głównie na produktach roślinnych, z umiarkowaną ilością mięsa.
Szkoła jako przestrzeń profilaktyki i zmiany społecznej
Zgodnie z najnowszym raportem EAT-Lancet 2.0, taka dieta może zmniejszyć globalną śmiertelność o 28%, co oznacza nawet 15 milionów uratowanych istnień rocznie. W kontekście rosnącej liczby chorób dietozależnych u dzieci – takich jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie czy stłuszczeniowa choroba wątroby – edukacja zdrowotna i zmiany w żywieniu szkolnym stają się fundamentem skutecznej profilaktyki. Edukacja zdrowotna, czyli lekcje o zdrowiu i praktyczne żywienie w szkołach wzajemnie się wzmacniają: dzieci chętniej próbują nowych potraw, lepiej rozumieją wartość odżywczą jedzenia i uczą się, że to, co trafia na talerz, ma znaczenie dla zdrowia całej planety. To właśnie w szkolnej stołówce i na lekcji edukacji zdrowotnej zaczyna się zmiana świadomości pokolenia, które ma szansę zyskać kompetencje do lepszego dbania o zdrowie i które będzie decydować o kierunku rozwoju świata także w kontekście klimatu i zrównoważonej produkcji żywności. Niestety, jak pokazują statystyki, frekwencja na tych zajęciach w wielu szkołach jest wciąż bardzo niska. To ogromna strata – zarówno dla zdrowia uczniów, jak i dla szansy na trwałą, pozytywną zmianę społeczną.
