Dr Tigran Torosian, hematolog i dyrektor medyczny Fundacji DKMS, wyjaśnia fakty dotyczące nowotworów układu krwiotwórczego, opierając się na wiedzy medycznej i codziennej praktyce klinicznej.
Mit 1: Zdrowy tryb życia chroni przed nowotworami krwi
Nowotwory krwi nie dyskryminują – mogą pojawić się niezależnie od wieku, stylu życia czy kondycji fizycznej. Białaczkę często nazywa się chorobą "niezawinioną", ponieważ może dotknąć każdego w dowolnym momencie życia.
Choć sport, zdrowa dieta i unikanie używek są ważne dla ogólnego zdrowia i mogą zapobiegać wielu chorobom, w przypadku nowotworów układu krwiotwórczego nie gwarantują ochrony. Białaczki, chłoniaki czy szpiczak często rozwijają się niezależnie od naszych codziennych nawyków.
Mit 2: Nowotwory krwi dotyczą tylko dzieci
Choroby układu krwiotwórczego dotykają wszystkich grup wiekowych:
- Osoby starsze (powyżej 65 lat) stanowią ponad 50% wszystkich chorych na nowotwory krwi. W tej grupie najczęściej występują: szpiczak plazmocytowy, chłoniaki, ostra białaczka szpikowa, przewlekła białaczka limfocytowa i zespoły mielodysplastyczne.
- Osoby w średnim wieku najczęściej chorują na chłoniaki.
- Dzieci najczęściej diagnozowane są z ostrą białaczką limfoblastyczną i chłoniakami.
Szacuje się, że 1 na 600 dzieci przed ukończeniem 18. roku życia zachoruje na nowotwór. W Polsce diagnozuje się około 1100-1200 nowych przypadków nowotworów u dzieci rocznie, z czego około 40% stanowią nowotwory układu krwiotwórczego.
Mit 3: Nowotwory krwi są rzadkie
Wbrew powszechnemu przekonaniu, nowotwory krwi i układu chłonnego nie są chorobami rzadkimi. Na świecie stanowią około 10% wszystkich diagnozowanych nowotworów, co przekłada się na 1,24 miliona nowych przypadków rocznie.
W Polsce każdego roku ponad 6000 pacjentów otrzymuje diagnozę nowotworu krwi. Zachorowalność stale wzrasta, co ma związek między innymi ze starzeniem się społeczeństwa.
Mit 4: Nowotwory krwi są nieuleczalne
Zdecydowaną większość nowotworów krwi można skutecznie leczyć. Szanse na wyleczenie zależą od wielu czynników:
- rodzaj nowotworu
- wiek pacjenta
- stopień zaawansowania choroby w momencie diagnozy
- ogólny stan zdrowia pacjenta
W ostatnich dekadach nastąpił ogromny postęp w leczeniu chorób nowotworowych krwi, co daje coraz lepsze możliwości wyleczenia – nawet po nawrotach. Podobnie jak w przypadku innych nowotworów, kluczowa jest wczesna diagnostyka.
Mit 5: Objawy nowotworów krwi są zawsze oczywiste
Gdyby objawy nowotworów krwi były jednoznaczne, pacjenci zgłaszaliby się wcześniej na konsultacje hematologiczne. Oprócz symptomów, które zwykle budzą niepokój, takich jak:
- nieintencjonalna utrata wagi
- niewyjaśnione stany gorączkowe
- skazy krwotoczne i krwawienia podskórne
- siniaki pojawiające się bez przyczyny
- powiększone węzły chłonne
nowotwory krwi mogą dawać objawy przypominające grypę:
- bóle głowy i kości
- ogólne osłabienie
- przedłużające się infekcje mimo leczenia
- stany podgorączkowe
- nocne poty
Niestety, pacjenci często mylą te symptomy z przeziębieniem, co opóźnia diagnozę.
Mit 6: Chemioterapia to jedyna forma leczenia
Choć chemioterapia jest najczęściej stosowaną metodą leczenia nowotworów krwi, współczesna medycyna oferuje wiele innych możliwości terapeutycznych:
- immunoterapia
- terapia celowana
- radioterapia
- terapie komórkowe, w tym przeszczepienie krwiotwórczych komórek macierzystych (transplantacja szpiku)
Każdego roku blisko 1000 pacjentów w Polsce zostaje zakwalifikowanych do przeszczepienia szpiku. Leczenie zawsze dobierane jest indywidualnie, z uwzględnieniem rodzaju nowotworu, jego przebiegu, stanu pacjenta, wieku i rokowań.
Mit 7: Nowotwory krwi są zakaźne
Nowotwory krwi nie są chorobami zakaźnymi. Nie można się nimi zarazić od osoby chorej, ponieważ powstają w wyniku mutacji w komórkach układu krwiotwórczego. Czynnikami, które mogą wywołać takie mutacje – ale nie muszą – są np. wirusy.
Mit 8: Po wyleczeniu nie można prowadzić normalnego życia
Nowotwory krwi są bardzo zróżnicowane. Często leczenie odbywa się ambulatoryjnie, a pacjent może kontynuować pracę zawodową z ewentualnymi krótkimi przerwami. Niektóre choroby wymagają dłuższego leczenia szpitalnego, ale po jego zakończeniu wielu pacjentów wraca do aktywnego, normalnego życia.
Dzięki postępom w leczeniu, w tym nowoczesnym terapiom celowanym, immunoterapii oraz transplantacji komórek krwiotwórczych, coraz więcej osób osiąga długotrwałe remisje lub całkowite wyleczenie. Badania pokazują, że rehabilitacja hematologiczna i stopniowe włączanie aktywności fizycznej znacząco poprawiają jakość życia oraz kondycję psychiczną i fizyczną pacjentów.
Choć konieczne są regularne kontrole i monitorowanie stanu zdrowia, większość pacjentów może wrócić do pracy, uprawiania sportu oraz realizacji planów rodzinnych i zawodowych. Powrót do pełnej aktywności powinien być dostosowany do indywidualnych możliwości organizmu i odbywać się pod kontrolą lekarza.
Mit 9: Brak rodzinnej historii choroby oznacza brak ryzyka zachorowania
Brak rodzinnej historii nowotworów krwi nie chroni przed zachorowaniem. Choroby nowotworowe krwi rozwijają się spontanicznie i nie są dziedziczone. Każdy powinien być świadomy, że nowotwory krwi mogą dotknąć każdego, a szybka reakcja na pierwsze objawy ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia.
Z drugiej strony, przypadki chorób nowotworowych układu krwiotwórczego w rodzinie nie oznaczają automatycznie zwiększonego ryzyka zachorowania u krewnych.
Mit 10: Przeszczep szpiku oznacza wymianę całej krwi
Transplantacja szpiku nie polega na wymianie krwi pacjenta. Jej celem jest zastąpienie uszkodzonego szpiku kostnego nowymi, zdrowymi komórkami krwiotwórczymi od dawcy, które odtworzą prawidłową funkcję szpiku i zaczną produkować zdrowe krwinki.
Ten mit może wynikać z faktu, że po przeszczepieniu pacjent przejmuje grupę krwi dawcy. Oznacza to, że jeśli dawca i biorca mieli różne grupy krwi, to po transplantacji biorca zacznie produkować krwinki czerwone z antygenami swojego dawcy, a jego grupa krwi ulegnie zmianie.
Nasza świadomość na temat nowotworów krwi i znajomość ich możliwych objawów może kiedyś uratować życie – nasze lub naszych bliskich. W maju, miesiącu świadomości nowotworów krwi, warto rozważyć rejestrację w bazie potencjalnych dawców szpiku, by dać szansę na zdrowie osobie walczącej z nowotworem krwi.
