Choroby przewlekłe
W przebiegu COVID-19 nasileniu mogą ulegać procesy patologiczne, które toczyły się w chorych narządach już wcześniej. Aktualnie, niekorzystny wpływ na przebieg COVID-19 najlepiej udokumentowano dla:
- poważnych chorób sercowo-naczyniowych (niewydolność serca, choroba wieńcowa, kardiomiopatie)
- chorób nowotworowych
- przewlekłej choroby nerek
- przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP)
- otyłości (BM I≥ 30)
- cukrzycy typu 2
- anemii sierpowatej
- stanów po przeszczepie narządów.
Współistniejące, czyli jakie?
Mimo, iż od początku pandemii oczywistymi czynnikami ryzyka ciężkich następstw zakażenia SARS-CoV-2 były:
- starszy wiek (> 65 rż)
- choroby współistniejące
to definicja tych chorób, podawana przez różne źródła, była raczej mało obiektywna.
Jaskrawe przykłady
Dość przywołać za jednym z nich - COVIDu powinny się bać szczególnie osoby z trądzikiem, drażliwym jelitem i obgryzające paznokcie. Te przykłady są dość jaskrawe, ale nawet w odniesieniu do bardziej typowych schorzeń - stanowiska grup eksperckich z całego świata podlegały na przestrzeni ostatnich miesięcy ewolucji.
Pogorszenie wydolności
Przez typowe schorzenia rozumiemy choroby przewlekłe, w wyniku których dochodzi do pogorszenia wydolności organizmu na wielu płaszczyznach, również w zakresie obniżenia jego zdolności zwalczania infekcji.
Ponadto, w przebiegu COVID-19 nasileniu mogą ulegać procesy patologiczne już wcześniej toczące się w chorych narządach - np. dalsze zmniejszanie rezerwy płucnej u chorych z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) czy pogarszanie funkcji serca u Pacjentów z niewydolnością tego organu.
Lista tych schorzeń i innych czynników ryzyka:
- podlega ciągłej rewizji
- jest uzupełniana i weryfikowana w miarę pojawiania się wiarygodnych danych z obserwacji dużych grup Pacjentów.
Powiązania mniej jednoznaczne
Obok powyższych, mniej jednoznaczne powiązania z ciężkim przebiegiem COVID-19 opisywane są m.in. dla:
- innych chorób układu oddechowego (takich jak astma, idiopatyczne zwłóknienie płuc, mukowiscydoza)
- nadciśnienia tętniczego
- chorób naczyń mózgowych
- chorób wątroby
- cukrzycy typu 1
- zaburzeń odporności
- wrodzonych chorób metabolicznych.
Inne grupy ryzyka
Do grup ryzyka zalicza się też osoby, które:
- palą papierosy
- są poddane terapiom immunosupresyjnym np. w przebiegu chorób zapalnych bądź po przeszczepach narządów lub szpiku. Ocenia się, że niebezpieczeństwo ciężkiego przebiegu COVID-19 może dotyczyć 1 na 6 osób.
Indywidualna odporność
Większość zakażonych wirusem SARS-CoV-2 doświadczy jedynie łagodnych objawów infekcji, gdyż ich układ immunologiczny sprawnie i szybko zareaguje na wirusa. Odporność organizmu jest jednak kwestią indywidulaną i zależy od:
- predyspozycji
- wieku
- ogólnego stanu zdrowia.
Niedobory odporności
Istnieje szereg wrodzonych, jak i nabytych niedoborów odporności (np. HIV/AIDS), ale zdolność do efektywnej odpowiedzi immunologicznej spada:
- wraz z wiekiem
- w wyniku chorób współistniejących.
Ciągłe stany zapalne
Zarówno fizjologiczny proces starzenia, jak i schorzenia przewlekłe - wiążą się ze stałą obecnością stanu zapalnego w organizmie, co z kolei prowadzi do wyczerpania układu odpornościowego. Stan zapalny to nie tylko cecha „typowych” schorzeń zapalnych - obserwuje się go również w otyłości, miażdżycy, zespole metabolicznym i cukrzycy.
Styl życia
O ile nie mamy wpływu na choroby wrodzone to wiele schorzeń z powyższej listy rozwija się latami, a ich pojawienie się w znacznej mierze zależy od naszego stylu życia. Również to, jak będzie przebiegał proces starzenia i jak długo organizm utrzyma optymalną, właściwą dla wieku formę, zależy od naszych codziennych wyborów.
Najważniejsze wskazówki
1. Jeśli walczysz z takimi chorobami cywilizacyjnymi jak: otyłość, schorzenia sercowo-naczyniowe, cukrzyca 2 typu czy niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby - przejdź na bilansowaną dietę (najlepiej śródziemnomorską).
2. Unikaj czerwonego mięsa, alkoholu i palenia tytoniu (to podstawy profilaktyki antynowotworowej).
3. Jeśli chcesz poprawić kondycję nerek i wątroby - wystrzegaj się używek, a także nadmiaru leków (również tych dostępnych bez recepty).
4. Uzupełnieniem zawsze jest regularna aktywność fizyczna.
We wczesnym wychwyceniu wielu nieprawidłowości zdrowotnych mogą pomóc Ci takie badania laboratoryjne jak np.:
1. Morfologia krwi (CRP jako uzupełnienie)
Wieloparametrowy wynik tego badania może sygnalizować:
- problemy z odpornością
- toczące się infekcje
- problemy onkologiczne
- anemię (np. w przebiegu chorób przewlekłych).
Cennym uzupełnieniem morfologii jest oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego (CRP), czyli niespecyficznego wskaźnika toczącego się stanu zapalnego. Kiedy stężenie CRP może wzrastać? Np.:
- w przebiegu infekcji
- po urazach
- w szeregu przewlekłych chorób zapalnych (RZS, nieswoiste zapalne choroby jelit, nowotwory).
2. Kreatynina (wynik z wyliczeniem eGFR)
Szacuje się, że na przewlekłą chorobę nerek, czyli jedną z głównych chorób predysponujących do ciężkiego przebiegu COVID-19, choruje nawet 10-15% światowej populacji. Przez długi czas może ona rozwijać się bezobjawowo. Dlatego tak ważne są profilaktyczne, regularne badania nerek.
W szczególności dotyczy to osób z:
- cukrzycą
- nadciśnieniem
- otyłością.
Głównym, laboratoryjnym wykładnikiem funkcji nerek jest badanie poziomu kreatyniny, którego wynik przedstawiany jest łącznie z wyliczeniem tzw. estymowanego wskaźnika filtracji kłębuszkowej (eGFR). Wzrost stężenia kreatyniny we krwi, któremu towarzyszy spadek parametru eGFR - wskazuje na niewydolność nerek.
Diagnostykę dysfunkcji tego narządu można poszerzyć o badanie:
- ogólne moczu
- wydalania białka z moczem (badanie ACR).
3. Glukoza
Podstawowym badaniem w kierunku cukrzycy i stanów ją poprzedzających jest oznaczenie na czczo tego cukru we krwi. Cukrzyca nie jest chorobą śmiertelną, ale może prowadzić do wielu powikłań zagrażających życiu, które związane są z uszkodzeniem ścian naczyń krwionośnych - dużych i małych (np. nerkowych). W jej przebiegu dochodzi również do wzrostu podatności na infekcje.
4. Lipidogram
Aby ocenić ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych należy spojrzeć na parametry lipidogramu. Jego wartości odzwierciedlają stan gospodarki lipidowej organizmu.
Profil lipidowy oznaczamy, kiedy chcemy stwierdzić ew. zaburzenia poziomu:
1. Cholesterolu całkowitego
2. Poszczególnych frakcji cholesterolu tj.
- „złego” cholesterolu LDL
- „równie złego” cholesterolu nie-HDL
- „dobrego” cholesterolu HDL frakcji.
3. Trójglicerydów.
Co w sytuacji, gdy wyniki któregoś z powyższych parametrów lipidogramu są nieprawidłowe? Wówczas mówimy o dyslipidemii, która może doprowadzić do rozwoju nadciśnienia, a ono z kolei do niewydolności serca. Choroba ta może:
- stanowić przyczynę poważnego przebiegu COVID-19
- nasilić się lub ujawnić po przebyciu choroby.
Diagnostykę niewydolności serca może wspomóc laboratoryjne oznaczanie peptydu natriuretycznego (BNP lub NT pro-BNP).
Próby wątrobowe
Stłuszczenie wątroby na podłożu metabolicznym (MAFLD, NAFLD), czyli zaburzeń w gospodarce energetycznej, przez niektórych autorów wymieniane jest jako jeden z czynników ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19.
Ta najpowszechniejsza na świecie i w Polsce choroba wątroby (może dotyczyć nawet 25% Polaków) rozpoznawana jest na podstawie badań obrazowych. Jednak jej podejrzenie budzić mogą nawet granicznie nieprawidłowe wyniki oznaczania we krwi aktywności enzymów wątrobowych: ALT i GGTP, rzadziej obserwować można wzrost poziomu bilirubiny.
Na zagrożenie NAFLD wskazuje dieta wysokokaloryczna, która jest bogata w:
- rafinowane węglowodany
- tłuszcze nasycone
- słodzone napoje.
Choroba ta często współwystępuje z tzw. zespołem metabolicznym (otyłość, nadciśnienie, dyslipidemia czy nieprawidłowy poziom glukozy na czczo).
Jeśli chcesz ocenić stan wątroby i dróg żółciowych oznacz:
- aktywności enzymów wątrobowych (ALT, AST, GGTP i ALP)
- stężenie bilirubiny całkowitej.
„Zdrowie pod lupą”
W dotychczasowych akcjach profilaktycznych sieć laboratoriów medycznych Diagnostyka zwracała uwagę, że badania laboratoryjne mogą być „lustrem”, które odzwierciedla całościowo stan naszego zdrowia. Podczas wiosny 2020 r. trwał I etap kampanii edukacyjno-profilaktycznej „Zdrowie pod lupą” (położono wówczas nacisk na badania, które oceniają stan wątroby i nerek).
Od końca września 2020 r. trwa natomiast II etap tej kampanii pt. "Zdrowie pod lupą w dobie pandemii". Obecnie Diagnostyka zachęca do:
- wykonania badań w kierunku chorób, które predysponują do ciężkiego przebiegu COVID-19
- sprawdzenia czy przebyliśmy infekcję wirusem SARS-CoV-2.
