Wyróżniamy:
- jelito cienkie bezkrezkowe - XII
- jelito cienkie krezkowe - jelito czcze i kręte.
Budowa ściany jelita
Ściana jelita cienkiego jest zbudowana od wewnątrz z warstw:
- tunica interna - błona śluzowa
- tunica media - mięśniówka wewn.okrężna,zewn.podłużna
- tunica externa - otrzewna
Błona śluzowa razem z podśluzową tworzą fałdy okrężne [plicae circulares], które są najwyższe w XII z tym że brak ich w opuszce, ich wysokość i gęstość stopniowo maleje w kierunku jelita grubego, obejmują ok.4/5 obwodu jelita. Pod mikroskopem można stwierdzić, że błona śluzowa wytwarza palczaste struktury zwane kosmkami jelitowymi, pokryte nabłonkiem jelitowym (kom. walcowate, kubkowe i APUD).Komórki walcowate (enterocyty) posiadają na swoim szczycie palczaste pofałdowania zwane mikrokosmkami.[Fałdy okrężne zwiększają pow. wchłaniania jelita z 0.3 do 0.4 m2 do 1 m2, kosmki do ok 10 m2 a mikrokosmki do ok 200 m2. Nabłonek ma ogromną zdolność selektywności - nie przepuszcza do wnętrza organizmu obcych struktur, a jedynie substancje w takiej formie w jakiej organizm może je przyjąć. Nabłonek podlega nieustannej wymianie poprzez złuszczanie starych i zajmowaniu ich miejsca przez nowe komórki. Nabłonek spoczywa na siatce włókien kratkowych].
Błona śluzowa ma własną mięsniówkę - muscularis mucosa. Wewnątrz kosmka przebiega naczynie tętnicze, naczynie żylne oraz chłonne, zwane też mleczonośnym, kończące się ślepo w pobliżu szczytu kosmka. Ponadto w kosmku znajdują się włókna mięsne gładkie, odchodzące od muscularis mucosae, dzięki skurczom których kosmki mogą się poruszać, kurczyć - jest to pompa powodująca przepływ chłonki (mleczu).
W błonie śluzowej leżą prymitywne narządy limfatyczne - grudki chłonne [folliculi lymphatici].Grudki chłonne dzielimy na samotne [f.l.solitarii] występujące w całym jelicie i skupione [f.l.aggregati] zwane kępkami Peyera [agmina Peyeri] występujące tylko w j. krętym, leża wzdłuż brzegu krezkowego, osią długą wzdłuż jelita, kształt wrzecionowaty, dł.3-5 cm,szer.1-2 cm. Grudki chłonne oplata sieć naczyń chłonnych nie przechodzące przez nie (odkrycie Teichmana). W błonie podśluzowej jest splot uzwojony Meissnera.
Błona mięśniowa tworzy dwie warstwy: okrężną [stratum circulare] położoną wewnątrz, grubszą i warstwę podłużną leżącą zewnętrznie. Pomiędzy warstwami leży splot uzwojony Auerbacha. Mięśniówka gładka jest zbudowana z włókien typu trzewnego, których komórki połączone są mostkami łączącymi, którymi rozprzestrzeniają się impulsy generowane przez komórki rozrusznikowe mające zdolność powolnej spoczynkowej depolaryzacji (dzięki tej własności jelito wykonuje ruchy nawet po jego wycięciu).Dzięki obecności i specyficznym własnością mięśniówki jelito może wykonywać ruchy:
- Ruchy wahadłowe - warunkowane naprzemiennymi skurczami i rozkurczami mięśniówki podłużnej - mieszają zawartość jelita.
- Ruchy odcinkowe (segmentalne) - polegają na skurczu mięśniówki okrężnej w kilku sąsiednich odcinków jelita co prowadzi do powstania kilku pierścieniowatych zwężeń - funkcja jw.
- Ruchy robaczkowe czyli perystaltyczne - polegają na skurczach całej mięśniówki jelita. Powstaje zwężenie poprzedzone rozszerzeniem przyjęcia. Skurcze te przesuwają się w stronę jelita grubego z szybkością 2-3 cm/s - skurcze te przesuwają treść jelita (skurcze propulsywne).
