Powrót do korzeni – historia orkiszu w Polsce
Orkisz to jeden z najstarszych gatunków pszenicy, który dominował w polskiej kuchni przez wieki. W średniowieczu stanowił podstawę wyżywienia, szczególnie w okresie zimowym. Przygotowywano z niego gęste polewki, dodawano do kapuśniaka, a także używano jako farsz do tradycyjnych gołąbków.
W XIX wieku orkisz stopniowo ustępował miejsca nowszym odmianom zbóż, ale nigdy całkowicie nie zniknął z polskich pól. Dziś, w dobie powrotu do naturalnych produktów, orkisz ponownie zyskuje uznanie zarówno wśród dietetyków, jak i smakoszy.
Rodzaje kaszy orkiszowej
W sprzedaży dostępne są głównie dwie odmiany:
Kasza gruba – składa się z całych, oczyszczonych ziaren orkiszu. Wymaga dłuższego gotowania, ale zachowuje pełne walory odżywcze i charakterystyczny, orzechowy smak.
Kasza średnia – powstaje z pokrojonych ziaren orkiszu. Gotuje się szybciej i ma bardziej jednolitą konsystencję, idealna do zup i dodatków.
Dodatkowo na rynku można znaleźć kaszę mannę orkiszową oraz jej razową odmianę, które doskonale sprawdzają się w wypiekach i deserach.
Wartości odżywcze – dlaczego warto włączyć orkisz do diety?
Wysokiej jakości białko
Orkisz dostarcza około 15g białka na 100g produktu. To białko odznacza się lepszą przyswajalnością niż to pochodzące z pszenicy zwyczajnej, co czyni orkisz cennym składnikiem diet roślinnych.
Kompleks witamin i minerałów
Kasza orkiszowa to prawdziwa skarbnica składników mineralnych:
- Cynk (3,28mg/100g) – wspiera odporność i zdrowie skóry
- Żelazo (4,4mg/100g) – przeciwdziała anemii
- Magnez – wspiera układ nerwowy i mięśniowy
- Mangan – uczestniczy w metabolizmie
- Selen – działa antyoksydacyjnie
Witaminy dla zdrowia
Orkisz zawiera cenne witaminy z grupy B (B1, B2, B3, B6), witaminę E o działaniu antyoksydacyjnym oraz witaminę K, ważną dla krzepnięcia krwi.
Krzem dla urody
Naturalnie występujący krzem w orkiszu wpływa korzystnie na kondycję włosów, paznokci i skóry, nadając im zdrowy wygląd i wzmacniając strukturę.
Korzyści zdrowotne orkiszu
Stabilizacja poziomu cukru
Niski indeks glikemiczny (IG=45) sprawia, że kasza orkiszowa idealnie nadaje się dla osób z cukrzycą i insulinoopornością. Węglowodany uwalniane są stopniowo, zapobiegając gwałtownym skokom glukozy.
Wsparcie dla serca
Błonnik pokarmowy i nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w orkiszu pomagają obniżać poziom cholesterolu LDL, chroniąc przed miażdżycą i chorobami serca.
Zdrowie jelit
Orkisz działa prebiotycznie, karmiąc pozytywną florę bakteryjną jelit. To szczególnie ważne dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.
Długotrwała sytość
Wysoka zawartość błonnika i białka sprawia, że posiłki z kaszą orkiszową zapewniają uczucie sytości na długo, co wspiera kontrolę masy ciała.
Antyoksydanty i fitosterole – naturalna ochrona
Orkisz zawiera związki o działaniu przeciwutleniającym, takie jak karotenoidy i kwasy fenolowe, które neutralizują szkodliwe wolne rodniki. Obecne w nim fitosterole (β-sitosterol, kampesterol) naturalnie obniżają wchłanianie cholesterolu z pożywienia.
Dla kogo orkisz może być problematyczny?
Należy pamiętać, że orkisz zawiera gluten, dlatego nie jest odpowiedni dla osób z:
- Celiakią
- Nieceliakalną nadwrażliwością na gluten
- Alergią na białka pszenicy
Jak przygotować kaszę orkiszową?
Przygotowanie:
- Przepłucz kaszę pod bieżącą wodą
- Grubą kaszę można wcześniej namoczyć (30 minut - 2 godziny)
- Gotuj w proporcjach:
- Na sypko: 1 szklanka kaszy : 2 szklanki wody
- Na kleisto: 1 szklanka kaszy : 3 szklanki wody
Gotowanie:
- Wsyp kaszę do gotującej się, osolonej wody
- Dodaj łyżkę oleju (opcjonalnie)
- Gotuj pod przykryciem 20-30 minut na małym ogniu
- Odstaw na 10-15 minut, aby kasha wchłonęła resztę wody
Pomysły na wykorzystanie
W kuchni codziennej:
- Jako dodatek do mięs i warzyw
- Składnik sałatek i misek Buddha
- Baza dla risotto orkiszowego
- Dodatek do zup i rosołów
W kuchni wegańskiej:
- Farsz do warzyw nadziewanych
- Kotlety roślinne
- Podstawa dla chili sin carne
- Składnik wegańskich pierogów
Przechowywanie i zakup
Kaszę orkiszową najlepiej przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach, w suchym i chłodnym miejscu. Wybierając produkt, warto zwrócić uwagę na datę produkcji i pochodzenie ziarna – najlepsze są produkty od lokalnych producentów.
Kasza orkiszowa to więcej niż tylko modny superfood – to powrót do tradycji połączony z nowoczesną wiedzą o żywieniu. Jej regularne spożywanie może przyczynić się do poprawy zdrowia układu krążenia, stabilizacji poziomu cukru we krwi i wspierania naturalnej odporności organizmu. To inwestycja w długofalowe zdrowie, która dodatkowo zadowoli nasze podniebienia.
