Epidemia L4 z powodu psychiki – liczby nie kłamią
Rok 2024 przyniósł alarmujące statystyki. W Polsce wystawiono aż 1,6 miliona zwolnień lekarskich związanych wyłącznie z zaburzeniami psychicznymi – to wzrost o prawie 14 procent w ciągu zaledwie roku. Łącznie pracownicy spędzili na takich L4 ponad 30 milionów dni.
– Najczęściej lekarze wystawiają zwolnienia z powodu silnej reakcji na stres, na drugim miejscu są zaburzenia depresyjne, a dalej lękowe – wyjaśnia Mariusz Gawrych, specjalista medycyny rodzinnej z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Co istotne, choć zaburzenia psychiczne nie dominują pod względem liczby zwolnień, generują ogromne koszty. Średni czas L4 w takich przypadkach to 18,9 dnia – znacznie więcej niż przy większości schorzeń fizycznych. W efekcie absencja chorobowa w 2024 roku kosztowała polską gospodarkę ponad 31 miliardów złotych.
Polskie firmy = fabryki stresu?
Badanie Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy pokazujebrutalną prawdę o polskich miejscach pracy. 52 procent kadry zarządzającej i 46 procent pracowników codziennie lub bardzo często odczuwa stres – to więcej niż w 2019 roku.
Co stresuje Polaków najbardziej?
TOP 5 źródeł stresu w pracy:
- Nadmiar obowiązków i poczucie przeciążenia – 34%
- Presja czasu, zbyt mało godzin na realizację zadań – 31%
- Odpowiedzialność zawodowa i strach przed popełnieniem błędu – 27%
- Sytuacje awaryjne i kryzysowe – 27%
- Niewystarczające wynagrodzenie – 26%
Mobbing, przemoc i toksyczna kultura pracy
Dane z raportu szokują. 67 procent pracowników spotkało się z nieodpowiednim traktowaniem ze strony przełożonego, a dla 22 procent była to wielokrotna sytuacja. Przemoc słowna dotknęła 55 procent badanych, a fizyczna – 14 procent. Co gorsze, wszystkie te wskaźniki są wyższe niż w 2019 roku.
Połowa osób, które doświadczyły zagrożeń psychospołecznych w pracy, przyznaje, że miało to na nich realny wpływ. Konsekwencje?
- Spadek motywacji do pracy
- Utrata zaufania do pracodawcy
- Pogorszenie dobrostanu psychicznego
- Obniżenie poczucia własnej wartości
- Lęki, depresja, bezsenność, wypalenie zawodowe – u 38 procent badanych
Ciało krzyczy, gdy psychika nie wytrzymuje
Chroniczny stres w pracy nie pozostaje tylko w głowie – manifestuje się przez konkretne objawy fizyczne.
– Pacjenci często zgłaszają się z bólami głowy, napięciem mięśniowym i nie zdają sobie sprawy, że przyczyna jest psychosomatyczna. Dopiero pogłębiony wywiad ujawnia, że źródłem problemu jest sytuacja w pracy – tłumaczy dr Gawrych.
W takich przypadkach konieczne jest wsparcie psychiatry lub psychologa, który pomoże zidentyfikować wpływ zagrożeń psychospołecznych na stan zdrowia.
Praca zdalna zatarła granice – i pogorszyła sytuację
Współczesny tryb życia sprawia, że granice między życiem prywatnym a zawodowym znikają. Stała dostępność online, odpowiadanie na służbowe wiadomości po godzinach, praca z domu, która nigdy się nie kończy – to wszystko pogłębia przemęczenie.
Pracownicy przypisują dziś znacznie większy wpływ problemów prywatnych na efektywność w pracy (23% wobec 17% w 2019 roku).
Co najbardziej wpływa na efektywność?
- Atmosfera w pracy – 47%
- Stres – 43%
- Liczba obowiązków, przepracowanie – 40%
- Relacje z przełożonym – 37%
- Zmęczenie – 34%
Firmy ignorują problem – i płacą za to cenę
Najbardziej niepokojący jest fakt, że większość pracodawców nie podejmuje żadnych działań. Tylko 29 procent pracowników (i 37% zarządzających) deklaruje, że ich firma aktywnie przeciwdziała mobbingowi, dyskryminacji i stresowi.
Jeszcze gorzej wygląda komunikacja – zaledwie 28 procent respondentów twierdzi, że pracodawca w ogóle rozmawiał z nimi o zagrożeniach psychospołecznych (spadek z 37% w 2019 roku).
– Firmy, które dbają o dobrostan pracowników, mają mniejszą absencję chorobową, rzadziej zmagają się z chorobami przewlekłymi u zespołu i notują niższą rotację kadry – podkreśla ekspert ZUS.
Gdy jedynym wyjściem jest... wyjście
Dla wielu pracowników sytuacja staje się nie do zniesienia.
– Czasami pacjent znajduje się w takiej sytuacji, że nie jest w stanie już dalej pracować w danym miejscu, co dodatkowo pogarsza jego zdrowie psychiczne. W efekcie decyduje się na rezygnację – mówi Mariusz Gawrych.
Badania potwierdzają, że doświadczenie zagrożeń psychospołecznych bezpośrednio wpływa na rotację pracowników. Z drugiej strony, firmy inwestujące w umiejętności miękkie, szkolenia antymobbingowe i kulturę wsparcia notują mniejszą liczbę zwolnień i wyższą lojalność zespołu.
Co możesz zrobić dla siebie?
Jeśli rozpoznajesz u siebie którykolwiek z objawów: chroniczne zmęczenie, problemy ze snem, bóle głowy, napięcie mięśniowe, spadek motywacji, lęki czy obniżenie nastroju – nie czekaj.
Kroki do podjęcia:
- Zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu – może skierować Cię do specjalisty
- Rozważ wsparcie psychologa lub psychiatry – pomogą zidentyfikować źródło problemu
- Dokumentuj nieprawidłowości w pracy – zwłaszcza przypadki mobbingu czy dyskryminacji
- Korzystaj z procedur firmowych – jeśli firma je posiada
- Porozmawiaj z przełożonym – o warunkach pracy i obciążeniu obowiązkami
- Rozważ zmianę miejsca pracy – jeśli sytuacja nie ma szans na poprawę
Pamiętaj: problemy ze zdrowiem psychicznym to nie słabość. To naturalna reakcja organizmu na chroniczny stres i toksyczne środowisko pracy. Zadbanie o siebie to nie egoizm, ale konieczność.
Źródło: Raport „Bezpieczeństwo Pracy w Polsce 2025. Mobbing, depresja, stres 2.0, czyli zagrożenia w polskich firmach" Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy oraz dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
